ေက်းဇူးေတာ္႐ွင္မဟာစည္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး ၏ ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား

အရိယာဝါသသုတ္ တရားေတာ္
၁။ ငါးအင္ပယ္ေလ, ဂုဏ္ေျခာက္ေထြ, စုံေစေစာင့္တစ္ပါး။
၂။ ေလးရပ္မွီကာ, ပယ္႐ွင္းရာ, သစၥာ သီးသန္႔မ်ား။
၃။ ႐ွာမွီးကင္းစင္, ႀကံၾကည္လင္, ထြက္ဝင္ၿငိမ္းေစသား
၄။ စိတ္ေကာင္းစြာလြတ္, ပညာလြတ္, မခြၽတ္ ဂုဏ္ဆယ္ပါး။
၅။ အရိယဝါသ, ေဟာေဖၚျပ, ဗုဒၶျမတ္ဘုရား။
အေစာင့္တစ္ပါး
ျဖစ္တုိင္းမွတ္႐ႈ, သတိûပ, ေစာင့္မႈအစဥ္ထား။
မွီရာေလးပါး
မွီဝဲ သည္းခံ, ေ႐ွာင္ပယ္လွန္, ေလးတန္မွီရာမ်ား။
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၂၄
ပယ္ရန္ အဂၤါငါးပါး
၁။ ႏွစ္သက္လုိခ်င္, ေၾ<ြကးၿမီတင္, အလ်င္ပယ္ေဖ်ာက္ေလ။ ၂။ စိတ္ပ်က္ စိတ္ဆုိး, ေရာဂါမ်ဳိး, ႏွိမ္ခ်ဳိးပယ္ေဖ်ာက္ေလ။ ၃။ ထုိင္မွဳိင္း ပ်င္းရိ, ခ်ဳပ္ေႏွာင္မိ, မွတ္သိ ပယ္ေဖ်ာက္ေလ။ ၄။ ပ်ံ႕လြင့္ပူပန္, သူ႕ကြၽန္ခံ, အျမန္ပယ္ေဖ်ာက္ေလ။ ၅။ ယုံမွားဒြိဟ, လမ္းႏွစ္ခြ, ေတြ႕ကပယ္ေဖ်ာက္ေလ။ ဝါေယာဓာတ္၏ လကၡဏ, ရသ, ပစၥဳပ႒ာန္ ေထာက္ကန္ေတာင့္တင္း, ေလ်ာ့ျခင္းတမည္၊ (လကၡဏ) ယိမ္းယုိင္လွဳပ္႐ွား, ေ႐ြ႕သြားတတ္သည္၊ (ရသ) သူလုိရာဘက္, တြန္းလ်က္ေဆာင္သည္၊ (ပစၥဳပ႒ာန္) ဝါေယာဓာတ္, သိမွတ္ျမတ္ေယာဂီ။ ဒုကၡေဝဒနာ၏ လကၡဏ, ရသ, ပစၥဳပ႒ာန္ အေတြ႕ဆုိးမ်ား, ခံစားတတ္သည္၊ (လကၡဏ) စိတ္အားကုန္ခမ္း ညႇဳိးႏြမ္းေစသည္၊ (ရသ) ကုိယ္ထဲႏွိပ္စက္, ခံခက္ထင္သည္၊ (ပစၥဳပ႒ာန္) ကုိယ္ဆင္းရဲ, သိၿမဲျမတ္ေယာဂီ။ စိတ္၏လကၡဏ, ရသ, ပစၥဳပ႒ာန္ အာ႐ုံသိေသာ, သေဘာ႐ွိသည္၊ (လကၡဏ) ေခါင္းေဆာင္အလား, ေ႐ွ႕သြားတတ္သည္၊ (ရသ) ေ႐ွးစိတ္ႏွင့္စပ္, အထပ္အထပ္ျဖစ္သည္၊ (ပစၥဳပ႒ာန္) စိတ္တရား, မွတ္သားျမတ္ေယာဂီ။ အနိစၥာႏုပႆနာ ၁။ အနိစၥကုိ သိရမည္, အနိစၥလကၡဏာကုိ သိရမည္, အနိစၥာႏုပႆနာကုိ သိရမည္။ ၂။ ျဖစ္ပ်က္သမွ် ႐ုပ္နာမ္ခႏၶာက အနိစၥတရား။ ၃။ ျဖစ္ေပၚၿပီးေနာက္ ကြယ္ေပ်ာက္သြားတာက အနိစၥ လကၡဏာ။ ၄။ ႐ႈမွတ္ဆဲမွာ ကြယ္ေပ်ာက္သြားတာကုိ ေတြ႕ရ၍ မၿမဲဟု သိတာက အနိစၥာႏုပႆနာÓဏ္။ ဝိပႆနာ၏အက်ဳိးတရား အနိစၥျမင္လွ်င္, ဒုကၡထင္သည္။ ဒုကၡထင္ေတာ့, အနတၱျမင္သည္။ အနတၱျမင္, နိဗၺာန္ခြင္, ေျပးဝင္ဆုိက္ေရာက္သည္။ နိဗၺာန္ျမင္က, အပါယ္မွ မုခ်လြတ္ေျမာက္သည္။ ဂုဏ္ေျခာက္ေထြအရ ဆဠဂၤုေပကၡာ ၆-ပါး ၁။ အဆင္းျမင္ရာ, ႐ႈမွတ္ကာ, မွန္စြာသိပါေစ။ ဝမ္းသာမဖက္, စိတ္မပ်က္, ႐ႈလ်က္ လ်စ္လ်ဴေန။ ရဟႏၲာအသြင္, ေယာဂီ႐ွင္, ႐ႈလွ်င္ျဖစ္ႏုိင္ေပ။ မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၂၅ ၂။ အသံၾကားရာ, ႐ႈမွတ္ကာ, မွန္စြာသိပါေစ။ ၃။ အနံ႔နံရာ, ႐ႈမွတ္ကာ, မွန္စြာသိပါေစ။ ၄။ အရသာသိရာ, ႐ႈမွတ္ကာ, မွန္စြာသိပါေစ။ ၅။ အေတြ႕ထိရာ, ႐ႈမွတ္ကာ, မွန္စြာသိပါေစ။ ၆။ သေဘာသိရာ, ႐ႈမွတ္ကာ, မွန္စြာသိပါေစ။ သီးသန္႔သစၥာမ်ား ၁။ ေလာက အၿမဲတည္ေနသည္ဟု ယူဆျခင္း။ ၂။ ေလာက ျပတ္စဲသည္ဟု ယူဆျခင္း။ ၃။ ေလာက အဆုံးအပုိင္းအျခား႐ွိသည္ဟု ယူဆျခင္း။ ၄။ ေလာက အဆုံးအပုိင္းအျခားမ႐ွိဟု ယူဆျခင္း။ ၅။ အသက္ႏွင့္ကုိယ္ အတူတူဟု ယူဆျခင္း။ ၆။ အသက္တစ္ျခား ကုိယ္တစ္ျခားဟု ယူဆျခင္း။ ၇။ ေသၿပီးေနာက္ သတၱဝါ ႐ွိၿမဲ႐ွိသည္ဟု ယူဆျခင္း။ ၈။ ေသၿပီးေနာက္ သတၱဝါ မ႐ွိေတာ့ဟု ယူဆျခင္း။ ၉။ ေသၿပီးေနာက္ သတၱဝါ ႐ွိသည္လဲမဟုတ္, မ႐ွိသည္လဲမဟုတ္ဟု ယူဆျခင္း။ မဓုပိ႑ိကသုတ္ တရားေတာ္ေဆာင္ပုဒ္ မက္ေမာေထာင္လႊား, အျမင္မွားလွ်က္, ခ်ဲ႕ပြားတတ္စြာ, ပပဥၥာဟု, သညာသုံးမ်ဳိး, တရားဆုိးတုိ႔, လႊမ္းမုိးတတ္ရာ, ေျခာက္ဌာနာဝယ္, မွန္စြာ႐ႈလ်က္, သိျမင္ခ်က္ေၾကာင့္, ႏွစ္သက္ခင္တြယ္, ခ်ီးမြမ္းဘြယ္တုိ႔, ေပ်ာက္ကြယ္ကင္း႐ွင္း, မ႐ွိျခင္း ပင္, မူရင္းျမစ္မ, ႏုသယႏွင့္, ပါပအားလုံး, ခ်ဳပ္ျပတ္သုံးသည့္, နယ္ဆုံးကန္႔သတ္, မိန္႔ေတာ္မွတ္သည္, သုတ္ျမတ္ မဓုပိ႑ိ တည္း။ စကၡဳ႐ူပ, တကြဆုံလွ်င္, ျမင္ကာေတြ႕သြား, ခံစားမႈထင္, ၿမဲစြာမွတ္သား, ႀကံမွားေလလွ်င္, ပပဥၥ မုခ်ခ်ဲ႕႐ုိးပင္။ စကၡဳ႐ူပ, ဆုံကျမင္စဥ္, ေတြ႕လွ်က္ခံစား, ပုိင္းျခား သိလွ်င္, ၿမဲစြာမွတ္သား, ႀကံမွားကင္းစင္, ပပဥၥ, လုံးဝ ခ်ဳပ္႐ုိးပင္။ ၁၆။ ဘဝတန္ဖုိးတရားေတာ္ (၁၆-၉-၅၄ ေန႔ ေယာဂီေထာက္ပံ့ေရးအဖြဲ႕ခြဲ ၂-ႏွစ္ေျမာက္ အစည္းအေဝးတြင္ မဟာစည္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး ေဟာၾကားေတာ္မူသည္။) ျဖစ္ပ်က္ႏွစ္ျဖာ, မျမင္ပါပဲ, တစ္ရာအသက္, ႐ွည္သည္ထက္လည္း, ျဖစ္ပ်က္ေနဟန္, ႐ုပ္ႏွင့္နာမ္ကုိ,အမွန္ျမင္လ်က္, Óဏ္စဥ္တက္၍, တစ္ရက္တာမွ်, သက္႐ွည္ရေသာ္, ေလာက လူ႕႐ြာ, ေကာင္းျမတ္သာသည္ ျမတ္စြာဗုဒၶ မိန္႔ခြန္းတည္း။ ဓမၼပဒပါဠိေတာ္ ေယာစ ဝႆသတံ ဇီေဝ၊ အပႆံ ဥဒယဗၺယံ။ ဧကာဟံ ဇီဝိတံ ေသေယ်ာ၊ ပႆေတာ ဥဒယဗၺယံ။ ေယာစ၊ အၾကင္သူသည္ကား။ ဥဒယဗၺယံ၊ အျဖစ္အပ်က္ကုိ၊ အပႆံ၊ မျမင္ပါပဲ၊ ဝႆသတံ၊ အႏွစ္တစ္ရာ တစ္သက္တာပတ္လုံး၊ ဇီေဝ၊ ပကတိအတုိင္းသာ အသက္႐ွင္လ်က္ေနရ၏၊ တႆ၊ ထုိသူ၏၊ တေတာ-ထုိအႏွစ္တစ္ရာပတ္ လုံး အသက္႐ွင္ရသည္ထက္၊ ဥဒယဗၺယံ၊ အျဖစ္အပ်က္ကုိ၊ ပႆေတာ၊ ျမင္ေသာသူ၏၊ ဧကာဟံဇီဝိတံ၊ တစ္ေန႔တစ္ရက္မွ် အသက္႐ွင္ရျခင္းသည္၊ ေသေယ်ာ-သာ၍ေကာင္းျမတ္ေပ၏။ မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၂၆ ၁၇-မစၩိမနိကာယ္မူလပဏၰာသ စူဠတဏွာသခၤယသုတ္ တရားေတာ္ေဆာင္ပုဒ္ ၁။ လုံးစုံဓမၼ၊ အနိစၥ၊ ဒုကၡအနတၱာ၊ ဣဓဘိကၡဳေနာ သုတံ ၂။ ဤ၍, ဤမွ်၊ ၾကားဘူးက၊ သုတလုံေလာက္ပါ။ ေဟာတိ ''သေဗၺဓမၼာ နာလံ အဘိနိေဝသာယာ''တိ။ ၃။ Óဏ္ျဖင့္ေ႐ွ႕႐ႈ၊ ႐ုပ္နာမ္စု၊ မွတ္ûပသိေလရာ။ ေသာ သဗၺံ ဓမၼံ အဘိဇာနာတိ။ ၄။ မၿမဲဆင္းရဲ၊ သေဘာပဲ၊ သိၿမဲပုိင္းျခားကာ။ သဗၺံ ဓမၼံ ပရိဇါနာတိ။ ၅။ ေကာင္းဆုိးလတ္စု၊ ခံစားမႈ၊ မွတ္႐ႈအနိစၥာ။ တာသု ေဝဒနာသု အနိစၥာႏုပႆီ။ ၆။ ပ်က္ျပယ္သြားမႈ၊ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းမႈ၊ မွတ္႐ႈေနျပန္ရာ။ ဝိရာဂါႏုပႆီ နိေရာဓါႏုပႆီ။ ၇။ စြန္႔လြတ္တစ္ဖန္၊ စြန္႔လြတ္ျပန္၊ ထပ္မံ႐ႈမွတ္ရာ။ ပဋိနိႆဂၢါႏုပႆီဝိဟရတိ။ ၈။ သုိ႔႐ႈသူဟာ ေလာကမွာ၊ စြဲဆာကင္းေလသည္။ န ဥပါဒီယတိ၊ န ပရိတႆတိ။ ၉။ ဆာေလာင္ကင္းက ကုိယ္တုိင္မွ် လုံးဝၿငိမ္းေအးသည္။ ပစၥတၱေညဝ ပရိနိဗၺာယတိ။ ၁ဝ။ ဤမွ်ျဖင့္ပင္ တဏွာစင္၊ က်င့္စင္ၿပီးဆုံးသည္၊ ဧတၱဝတာ ေခါ တဏွာ သခၤယ ဝိမုေတၱာ ေဟာတိ ၁၁။ စူလတဏွာ၊ သခၤယာ ျမတ္စြာေဟာမိန္႔သည္။ အနိစၥႏၲနိေ႒ာ ေသေ႒ာေဒဝ မႏုႆာနံ။ ခက္ဆစ္မွတ္ဖြယ္ ၅။ (က) ျဖစ္ပ်က္သမွ် ႐ုပ္နာမ္ခႏၶာက၊ အနိစၥ။ (ခ) ေပၚလာၿပီးေနာက္ ကြယ္ေပ်ာက္တာက၊ အနိစၥလကၡဏာ။ (ဂ) ႐ႈမွတ္ဆဲမွာ၊ ကြယ္ေပ်ာက္သြားတာကုိ ေတြ႕ရ၍ မၿမဲဟု သိတာက၊ အနိစၥာႏုပႆနာ။ (ဃ) မွတ္တုိင္း မွတ္တုိင္း၊ မၿမဲဟု သိသူသည္ အနိစၥႏုပႆီမည္၏။ ၆။ (က) အာ႐ုံႏွင့္ မွတ္စိတ္၊ ပ်က္ျပယ္သြားတာက၊ ခယဝိရာဂ။ (ခ) အလုံးစုံေသာ သခၤါရ၊ လုံးဝမေပၚလာပဲ ကင္းတာက၊ အစၥႏၲဝိရာဂ။ (ဂ) ဤဝိရာဂ -၂-မ်ဳိးကုိ၊ မွတ္လ်က္ ေရာက္လ်က္ေတြ႕ျမင္တာက၊ ဝိရာဂႏုပႆနာ။ (ဃ) အာ႐ုံႏွင့္ မွတ္စိတ္၊ ခ်ဳပ္ဆုံးသြားတာက၊ ခယနိေရာဓ။ (င) အလုံးစုံေသာ သခၤါရ၊ လုံးဝမေပၚလာပဲ ၿငိမ္းတာက၊ အစၥႏၲနိေရာဓ။ (စ) ဤနိေရာဓ -၂-မ်ဳိးကုိ၊ မွတ္လ်က္ ေရာက္လ်က္ေတြ႕ျမင္တာက၊ နိေရာဓႏုပႆနာ။ ၇။ (က) မ႐ႈမိတဲ့အာ႐ုံ၌ ျဖစ္ႏုိင္သည့္ ကိေလသာခႏၶာေတြကုိ စြန္႔လႊတ္ေသာ ႐ႈမွတ္မႈက၊ ပရိစၥာဂ- ပဋိနိႆဂၢ။ (ခ) နိဗၺာန္အာ႐ုံထဲကုိ ေျပးဝင္သြားသလုိ ျဖစ္ေသာမဂ္က၊ ပကၡႏၵနပဋိနိႆဂၢ။ (ဂ) ဤပဋိနိႆဂၢ -၂-ပါးကုိပင္၊ ပဋိနိႆဂၢါႏုပႆနာေခၚသည္။ မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၂၇ ၁၉။ ႏွစ္ပတ္လည္ပူေဇာ္ကန္ေတာ့ပြဲတြင္ မဟာစည္ဆရာေတာ္ ေဟာၾကားေတာ္မူေသာ ဘုရား႐ွင္တုိ႔၏ ၾသဝါဒပါတိေမာက္ တရားေတာ္ ၁။ ခႏၲီ ပရမံ တေပါ တိတိကၡာ၊ နိဗၺာနံ ပရမံ ဝဒႏၲိ ဗုဒၶါ။ န ဟိ ပဗၺဇိေတာ ပ႐ူပဃာတီ။ န သမေဏာ ေဟာတိ ပရံ ဝိေဟဌယေႏၲာ။ သည္းခံ က်င့္သုံး, အျမတ္ဆုံးေပ၊ နိဗၺာန္ျမတ္လွ, ဗုဒၶမိန္႔ေပ။ ရဟန္းမွန္လ်င္, မညႇင္းတတ္ေပ၊ ညႇင္းဆဲက, သမဏ မဟုတ္ေပ။ ၂။ သဗၺပါပႆ အကရဏံ၊ ကုသလႆူပသမၸဒါ။ သစိတၱ ပရိေယာဒါပနံ၊ ဧတံ ဗုဒၶါန သာသနံ။ မေကာင္းမႈမ်ား, ေ႐ွာင္႐ွားပယ္ေလ၊ ေကာင္းမႈတရား, ျဖစ္ပြားစုံေစ၊ မိမိစိတ္ဓာတ္, ဆြတ္ဆြတ္ျဖဴေစ၊ ဤသုံးပါး, ဘုရားဆုံးမေပ။ ၃။ အႏုပဝါေဒါ အႏုပဃာေတာ၊ ပါတိေမာေကၡစ သံဝေရာ။ မတၱၫူတာစ ဘတၱသၼႎ။ ပႏၲဥၥသယနာသနံ။ အဓိစိေတၱစ အာေယာေဂါ၊ ဧတံ ဗုဒၶါန သာသနံ။ သူကုိစြပ္စြဲ, ညႇင္းဆဲကင္းေစ၊ ကုိယ္က်င့္သီလ, လုံးဝလုံေစ။ အစာ၌လဲ, သိၿမဲတုိင္း႐ွည္၊ လူသူဆိတ္ေတာင္း, ေတာေက်ာင္းမွာေန။ စိတ္ျမတ္လုပ္ငန္း, êကိးပမ္းပါေလ၊ ဤေျခာက္ပါး, ဘုရားဆုံးမေပ။ ဓမၼပဒဂါထာ ကုမၻဴပမံ ကာယမိဓံ ဝိဒိတြာ၊ နာဂ႐ူပမံ စိတၱမိဒံ ဌေပတြာ။ ေယာေဓထ မာရံ ပညာဝုေဓန၊ ဇိတဥၥ ရေကၡ အနိေဝသေနာ သိယာ။ ၁။ ေျမအုိးသဖြယ္ ႐ုပ္ကုိယ္ဝယ္, ပ်က္လြယ္သိပါေလ။ ၂။ ႐ႈမွတ္စိတ္မွာ ûမိ႕ပမာ, ခုိင္စြာတည္႐ွိေစ။ ၃။ Óဏ္ဗုံးျဖင့္ခြင္း မာန္ေသမင္း ႏွိမ္ႏွင္းတုိက္ဖ်က္ေလ။ ၄။ ေအာင္ၿပီးေစာင့္ ၿမဲ,မရပ္ပဲ တုိက္ပြဲၿပီးဆုံးေစ။ မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၂၈ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ ၾသဝါဒ ၁။ အပါယ္ေဘးၿငိမ္းခြင့္, Óဏ္အဆင့္, အသင့္ေရာက္ပါေစ။ ၂။ ထုိÓဏ္ျဖင့္လဲ, မေတာ္ပဲ, ဆင္းရဲၿငိမ္းပါေစ။ ၃။ ျဖစ္ေပၚလာျငား, စိတ္ၾကမ္းမ်ား, ပယ္႐ွားႏုိင္ပါေစ။ ၁၉။ ေဟမဝတသုတၱန္ တရားေတာ္ႀကီး ေဆာင္ပုဒ္ ၁။ လျပည့္စက္ဝန္း, တက္ထြန္းစင္ၾကယ္၊ (သာတာဂီရိ) ပန္းစုံဖူးပြင့္၊ နတ္ညဥ့္ေပ်ာ္ပြယ္၊ အ႐ွင္ေဂါတမ, မည္ရမ်ဳိးႏြယ္၊ တုိ႔ဘုရား, ခုသြားဖူးစုိ႔ကြယ္။ ၂။ ငါတုိ႔ဘုရား, စိတ္ထားေကာင္းစြာ၊ (သာ) သူခပ္သိမ္းအား, သနားညီညာ၊ အာ႐ုံေကာင္းဆုိး, ႀကံမ်ဳိးသုံးျဖာ၊ လုိ႐ွိတုိင္း, မဆုိင္းûပႏုိင္ပါ။ ၃။ မေပးဝတၴဳ, ယူမႈကင္းကြာ၊ (သာ) ညႇင္းဆဲသတ္မႈ, မûပသည္သာ၊ ေမ့ေလ်ာ့ေရးမွ, ေဝးလွေပစြာ၊ တုိ႔ဘုရား, စ်ာန္ပြားမဆိတ္ပါ။ ၄။ လိမ္လည္မေျပာ, ဂုံးေခ်ာကင္းသည္၊ (သာ) ၾကမ္းတမ္း႐ုန္႔ရင္း, ဆုိျခင္းပယ္သည္။ က်ဳိးစီးပြား႐ွိ, ျမင္သိဆုိသည္။ တုိ႔ဘုရား, စကားစင္ၾကယ္သည္။ ၅။ ကာမဂုဏ္ထဲ, တပ္စြဲကင္းသည္၊ (သာ) ေဒါသျပတ္စဲ, အၿမဲစိတ္ၾကည္။ ေမာဟသိမွား, လြန္သြားေလၿပီ၊ တုိ႔ဘုရား, တရားÓဏ္လင္းသည္။ ၆။ ဝိဇၨာÓဏ္မ်ား, သုံးပါး႐ွစ္သြယ္၊ (သာ) စရဏဆယ့္ငါး, က်င့္အားစုံတယ္။ အာသေဝါခပ္သိမ္း, ကုန္ၿငိမ္းစင္ၾကယ္၊ တရားမင္း, ကင္း႐ွင္းေနာင္ျဖစ္ဖြယ္။ (က) သုံးပါးဝိဇၨာ, ပု, ဒိ, အာ, ပညာÓဏ္မ်က္စိ။ (ခ) ႐ွစ္ပါးအရ ထည့္သြင္းၾက, ဝိ-မ-ေစ-ဣ-ဒိ။ (ဝိပႆနာ၊ မေနာမယိဒၶိ၊ ေစေတာပရိယ၊ ဣဒၶိဝိဓ၊ ဒိဗၺေသာတ၊ ပုေဗၺနိဝါသ၊ ဒိဗၺစကၡဳ၊ အာသဝကၡယ၊ ဝိဇၨာ႐ွစ္ပါး။ (ဂ) သီ-ဣန္-ေဘာ-ဇာ, စ်ာန္ေလးျဖာ သဒၶါဝီရိယ။ (ဃ) သတိပညာ-ဟိ-ၾသ-ဗာ, မွတ္ပါစရဏ။ (သီ-ပါ တိေမာကၡသီလ၊ ဣန္-ဣႁႏၵိယသံဝရ-ေဘာ-ေဘာဇေန မတၱညဴေတာ၊ ဇာ-ဇာဂရိယ၊ ဟိ-ဟိရိ၊ မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၂၉ ၾသ-ၾသတပၸ၊ ဗာ-ဗာဟုသစၥ)။ ၇။ ကုိယ္ေရာႏွဳတ္ေရာ, မေနာစင္ၾကယ္၊ (သာ) ဝိဇၨာစရဏ, စုံလွေပတယ္။ အ႐ွင္ေဂါတမ, မည္ရမ်ဳိးႏြယ္၊ တုိ႔ဘုရား, ခုသြားဖူးစုိ႔ကြယ္။ ၈။ ေျခာက္ပါး႐ွိက, ေလာကျဖစ္သည္၊ (ဘုရား) ေျခာက္ပါးမွာျခင္း, ေပါင္းသင္းေနသည္။ ေျခာက္ပါးကုိစြဲ, လူပဲေခၚသည္၊ ေျခာက္ပါး၌, အားစုိက္ပင္ပန္းသည္။ ၉။ ငါးျဖာကာမ, ဆ႒စိတ္တြင္၊ (ဘုရား) ငါ့ဟာငါပဲ, ယူစြဲထင္ျမင္။ ထုိမွာျဖစ္ထုိက္, ႏွစ္ûခိက္ပယ္လွ်င္၊ ဆင္းရဲမွ, လြတ္ရေယာဂီ႐ွင္။ ၁ဝ။ သီလသန္႔႐ွင္း, အတြင္းမွာပင္၊ (ဘုရား) ႀကံ႐ႈမႈ႐ွိ, သတိထင္လွ်င္။ စိတ္တည္ၾကည္ရင္း, Óဏ္လင္းသိျမင္၊ ၾသဃနက္, ကူးထြက္ေယာဂီ႐ွင္။ ၁၁။ ကာမဂုဏ္ထဲ, တပ္စြဲေ႐ွာင္ၾကဥ္၊ (ဘုရား) သံေယာဇဥ္မ်ား, လြန္သြားေလလွ်င္။ နႏၵီရာဂ, ဘဝကုန္စင္၊ ပင္လယ္ျမစ္, မနစ္ေယာဂီ႐ွင္။ ၁၂။ ဘုရား တရား ဂုဏ္မ်ားခ်ီကာ၊ (ဘုရား) တစ္႐ြာမွသြား, တစ္ျခားûမိ႕႐ြာ။ ေတာေတာင္သစ္ေဟာင္း, ေ႐ႊ႕ေျပာင္းသြားလာ၊ ငါတုိ႔မ်ား, လွည့္သြားေနေတာ့မွာ။ ၂ဝ။ (က) မူလပဏၰာသပါဠိေတာ္ သေလႅခသုတ္တရားေတာ္ ေဆာင္ပုဒ္ ဝိဟႎ သာ, ပါတ၊ အဒိႏၷႏွင့္၊ အျဗဟၼစရိယာ၊ မုသာပိသု၊ ဖ႐ု,သမၹာ၊ အဘိဇ္,ဗ်ာႏွင့္၊ ဆယ္ျဖာမိစၧတၱ၊ စဥ္တုိင္းျပ၍ ထိန, ဥဒၶစၥာ၊ ဝိစိကိစၧာႏွင့္၊ ေကာဓာ, ပနာဟ၊ မကၡ, ပဠာ၊ ဣႆာ၊ မေစၧ၊ သာေဌ, မာယာ၊ အတိမာ, ထမၻ၊ ဒုဗၺစႏွင့္၊ ပ အတိမာ, ထမၻ၊ ဒုဗၺစႏွင့္၊ ပါပမိေတၱာ၊ ပမာေဒါတစ္ျဖာ၊ သဒၶါမ႐ွိ၊ အဟိရိက၊ ေနာတၱပၸႏွင့္၊ သုတနည္းဘိ၊ ပ်င္းရိတရပ္၊ မု႒သစၥ၊ ဒုပၸညတာ၊ ယူသည္းစြာဟု၊ ကိေလသာေဘး၊ ေလးဆယ့္ေလးကုိ၊ ေဝးေဝးစြန္႔ေစ၊ ညႊန္ျပေပသည္၊ သေလႅခသုတ္ မိန္႔ခြန္းတည္း။ ကိေလသာ ၄၄-ပါး ေဖၚျပခ်က္ ၁။ ဝိဟႎသာ-ညႇင္းဆဲျခင္း။ ၂။ ပါဏာတိပါတ-သတၱဝါကုိသတ္ျခင္း။ ၃။ အဒိႏၷဒါန-သူ႕ဥစၥာကုိ လုယက္ခုိးယူျခင္း။ ၄။ အျဗဟၼစရိယ-ေမထုန္မႈကုိûပျခင္း။ ၅။ မုသာဝါဒ-လိမ္လည္ေျပာျခင္း။ ၆။ ပိသုနဝါစာ-ကုံးတုိက္ျခင္း။ မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၃ဝ ၇။ ဖ႐ုသဝါစာ-ဆဲဆုိျခင္း။ ၈။ သမၹပလာပ-အႏွစ္မဲ့ စကားေျပာျခင္း။ ၉။ အဘိဇၩာ-သူ႕ဥစၥာကုိ ရရန္ႀကံစည္ျခင္း။ ၁ဝ။ ဗ်ာပါဒ-သူတစ္ပါး ေသပ်က္စီးရန္ ႀကံစည္ျခင္း။ ၁၁။ မိစၧာဒိ႒ိ-မွားစြာယူျခင္း။ ၁၂။ မိစၧာသကၤပၸ-မွားစြာႀကံျခင္း။ ၁၃။ မိစၧာဝါစာ-မွားစြာေျပာျခင္း။ ၁၄။ မိစၧာကမၼႏၲ-မွားစြာûပျခင္း။ ၁၅။ မိစၧာအာဇီဝ-မွားစြာအသက္ေမြးျခင္း။ ၁၆။ မိစၧာဝါယာမ-မွားစြာအားထုတ္ျခင္း။ ၁၇။ မိစၧာသတိ-မွားစြာအမွတ္ရျခင္း။ ၁၈။ မိစၧာသမာဓိ-မွားစြာစိတ္တည္ျခင္း။ ၁၉။ မိစၧာÓဏ-မွားစြာဆင္ျခင္ျခင္း။ ၂ဝ။ မိစၧာဝိမုတၱိ-မွားစြာလြတ္ျခင္း။ ၂၁။ ထိနမိဒၶ-စိတ္ထုိင္မွဳိင္းျခင္း။ ၂၂။ ဥဒၶစၥ-စိတ္ပ်ံလြင့္ျခင္း။ ၂၃။ ဝိစိကိစၧာ-ယုံမွားျခင္း။ ၂၄။ ေကာဓ-အမ်က္ထြက္ျခင္း။ ၂၅။ ဥပနာဟ-ရန္ûငိးဖြဲ႕ျခင္း။ ၂၆။ မကၡ-သူ႕ေက်းဇူးကုိ ေခ်ဖ်က္ျခင္း။ ၂၇။ ပဠာသ- သူ႕ဂုဏ္ပ်က္ေအာင္ ဖက္ûပိင္ေျပာျခင္း။ ၂၈။ ဣႆာ-မနာလုိျခင္း။ ၂၉။ မစၧရိယ-ဝန္တုိျခင္း။ ၃ဝ။ မာယာ-မိမိအျပစ္ မေပၚေအာင္ လွည့္ပတ္ျခင္း။ ၃၁။ သာေ႒ယ်-ဟန္ေဆာင္ပလႊားျခင္း။ ၃၂။ အတိမာန-အလြန္အထင္ႀကီးျခင္း။ ၃၃။ ထမၻ-အ႐ုိအေသ မûပႏုိင္ျခင္း။ ၃၄။ ဒုဗၺစတာ-ဆုိဆုံးမခက္ျခင္း။ ၃၅။ ပါပမိတၱတာ-မိတ္ေဆြညံ့ႏွင့္ ေပါင္းျခင္း။ ၃၆။ ပမာဒ-ကုသုိလ္ေရး၌ ေမ့ေလ်ာ့ျခင္း။ ၃၇။ အသဒၶတာ-သဒၶါတရားမ႐ွိျခင္း။ ၃၈။ အဟိရိက-အကုသုိလ္မွ မ႐ွက္ျခင္း။ ၃၉။ အေနာတၱပၸ-အကုသုိလ္မွ မေၾကာက္ျခင္း။ ၄ဝ။ အပၸႆုတတာ-အၾကားအျမင္နည္းျခင္း။ ၄၁။ ေကာသဇၨ-ပ်င္းရိျခင္း။ ၄၂။ မု႒သစၥ-သတိလြတ္ျခင္း။ ၄၃။ ဒုပၸညတာ-ဝိပႆနာပညာမဲ့ျခင္း။ ၄၄။ သႏၵိ႒ိပရာမာသ-အယူသည္းျခင္း။ (ခ) မူလပဏၰာသပါဠိေတာ္ သေလႅခသုတ္တရားေတာ္ ေဆာင္ပုဒ္ အေသးစိတ္ေဆာင္ပုဒ္ ေခါင္းေပါင္းကိေလ, စိတ္ျဖစ္ေစ, ေ႐ွာင္ေသြထက္ဆင့္, ၿငိမ္းေအာင္က်င့္။ ၁။ သူမ်ားေတြက ညႇင္းဆဲၾကမည့္ေနရာမွာ ငါတုိ႔ကေတာ့ ညႇင္းဆဲမႈကင္းေစမည္။ ကိေလသာပါးေစတဲ့ အက်င့္ကုိ က်င့္မည္၊ ဒီလုိစိတ္မ်ဳိးကုိ ျဖစ္ေစရမည္၊ ညႇင္းဆဲမႈကုိ မညႇင္းဆဲမႈႏွင့္ ေ႐ွာင္လႊဲရမည္၊ မညႇင္းဆဲမႈႏွင့္ အဆင့္အတန္းတက္ မည္၊ ညႇင္းဆဲမႈကိေလသာမီးကုိ မညႇင္းမႈႏွင့္ ၿငိမ္းသတ္မည္။ မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၃၁ (က) ညႇင္းဆဲသူကား, အနာမ်ား, သနားက်န္းမာသည္။ (မ ၃၊ ၂၄၅) ၂။ သူမ်ားေတြက သတ္ျဖတ္ၾကမည့္ေနရာမွာ ငါတုိ႔ကေတာ့ သတ္ျဖတ္မႈကင္းေစရမည္၊ ကိေလသာပါးေစတဲ့ အက်င့္ ကုိက်င့္ရမည္၊ ဒီလုိစိတ္မ်ဳိးကုိ ျဖစ္ေစရမည္၊ သတ္ျဖတ္မႈကုိ မသတ္မႈႏွင့္ ေ႐ွာင္လႊဲရမည္၊ မသတ္မႈႏွင့္ အဆင့္အတန္းတက္ မည္၊ သတ္ျဖတ္မႈကိေလသာမီးကုိ မသတ္မႈႏွင့္ ၿငိမ္းသတ္မည္၊ (ခုိးမႈစေသာ က်န္ ၄၂-ပါးတုိ႔၌လည္း နည္းတူပင္ ငါး ဝါရစီ ဆုိေလ) (က) သူ႕ကုိသတ္ျဖတ္, သက္တုိတတ္, မသတ္အသက္႐ွည္) (မ ၃၊ ၂၄၄) (ခ) လွပ သက္႐ွည္, က်န္းမာသည္, ခ်စ္ၾကည္ ေျ>ြခရံမ်ား, ေသာကကင္းလတ္, မကြဲတတ္,
သက္သတ္ေ႐ွာင္က်ဳိးမ်ား။ (ခု ႒၊၂၃)
၃။ ခုိးလုသူမွာ, ပါယ္လားကာ, ဥစၥာပ်က္ဆုံးပါး။ (အံ ၃၊ ၇၇)
(ခ) ဥစၥာေပါသည္, ရခုိင္တည္, ကင္းၿပီးရန္သူငါး၊ ႀကီးကဲျဖစ္ရ, ေအးခ်မ္းစြ, အဒိႏၷ
ေ႐ွာင္က်ဳိးမ်ား။ (ခု ႒၊ ၂၃)
၄။ ကာေမသုမွာ, ပါယ္လားကာ, လူ႕႐ြာရန္သူမ်ား။ (အံ ၃၊ ၇၇)
(ခ) ရန္ေဘးကင္းပ, ခ်စ္ခင္ၾက, ေပါလွသုံးဖြယ္မ်ား။ ႐ုပ္အင္စုံစြာ, မကြဲကြာ,
ခ်မ္းသာမ႐ြံ႕႐ွား။ မိစၧာေ႐ွာင္ႏွင့္, ျမတ္ေသာက်င့္, ရသင့္အက်ဳိးမ်ား။ (ခု ႒၊ ၂၄)
၅။ လိမ္လွ်င္ပယ္က်, လူျဖစ္က, ခံရစြတ္စြဲမ်ား။ (အံ ၃၊ ၇၈)
(ခ) ခံတြင္းေမႊးစြာ, သြားညီညာ, လုိက္နာသူ႕စကား။ လုံးရပ္ညီညာ, ေျပာခ်ဳိစြာ,
မုသားေ႐ွာင္က်ဳိးမ်ား။
၆။ ကုံးေခ်ာပါယ္က်, လူျဖစ္က, ကြဲရ မိတ္ေဆြမ်ား။ (အံ ၃၊ ၃၈)
၇။ ဆဲဆုိပါယ္က်, လူျဖစ္က, ၾကားရ အသံအဆုိးမ်ား။ (အံ ၃၊ ၃၈)
၈။ ႏွစ္မဲ့ေျပာမွာ, ပါယ္လားကာ, မနာ သူ႕စကား။ (အံ ၃၊ ၃၈)
၂၄။ ေဒါသမီးလွ်ံ, အၾကည့္တန္, သည္းခံ လွပသည္။ (၃၊ ၂၄၅)
၂၈။ မနာလုိမွာ, ေျ>ြခရံကြာ, ၾကည္သာ ေျ>ြခရံစည္။ (၃၊ ၂၄၅)
၂၉။ မေပးလုိက, မြဲျပာက်, လႉမွေပါၾ<ြကယ္သည္။ (၃၊ ၂၄၅) ၃၃။ မ႐ုိမေသ, မ်ဳိးယုတ္ေခ်, ႐ုိေသ မ်ဳိးျမတ္သည္။ (၃၊ ၂၄၅ ၄ဝ။ မေမးမျမန္း, Óဏ္ျမင္ကန္း, စုံစမ္းÓဏ္ႀကီးသည္။ (၃၊ ၂၄၅) ၂၁။ သုတၱနိပါတ္ ပါဠိေတာ္ ပါရာယဏဝဂ္ အဇိတသုတ္တရားေတာ္ႀကီး ေဆာင္ပုဒ္မ်ာ (က) ဦးေခါင္းဆုိတာ, ဘယ္အရာ, ေခါင္းျပတ္တာက, အဘယ္နည္း။ (ခ) ေလးပါးသစၥာ, မသိတာ, အဝိဇၨာဦးေခါင္းမွတ္။ သဒၶါဆႏၵ, ဝီရိယႏွင့္, မွတ္ရ-သတိ, သမာဓိယွဥ္, Óဏ္သိျမင္, ဝဋ္စဥ္ဦးေခါင္းျပတ္။ မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၃၂ ၁။ ဘယ္သင္းကဖုံး, ေလာကလုံး, Óဏ္တုံးရသနည္း။ ၂။ အဝိဇၨာဖုံး, ေလာကလုံး, Óဏ္တုံးရသတည္း။ ၃။ ဘယ့္ေၾကာင့္လူ႐ွင္, မေပၚထင္, ဂုဏ္အင္ညံ့သနည္း။ ၄။ ဝန္တုိေမ့လွ်င္, မေပၚထင္, ဂုဏ္အင္ညံ့သတည္း။ ၅။ ေမ်ာက္ႏွဲေစးႏွယ္, ေလာကဝယ္, ၿငိတြယ္ဘယ္သင္းနည္း။ ၆။ ေမ်ာက္ႏွဲေစးႏွယ္, ေလာကဝယ္, ၿငိတြယ္တဏွာတည္း။ ၇။ ေၾကာက္ဖြယ္ေကာင္းစြာ, ေဘးႀကီးမွာ, ဘယ္ဟာေခၚသနည္း။ ၈။ ေၾကာက္ဖြယ္ေကာင္းစြာ, ေဘးႀကီးမွာ, မွတ္ပါဆင္းရဲတည္း။ ၉။ ေနရာတုိင္းတြင္, စီးသြင္သြင္, ေရယဥ္မ်ားလွသည္။ ဘယ္ျဖင့္ဆီးတား, ေရယဥ္မ်ား, ေခါင္းပါးပါသနည္း။ ဘယ္ျဖင့္ပိတ္လွ်င္, ထုိေရယဥ္, အစဥ္ျပတ္သနည္း။ ၁ဝ။ ေရယဥ္တူစြာ, ကိေလသာ, လူ႕႐ြာစီးေနသည္။ သတိျဖင့္တား, ေရယဥ္မ်ား, ေခါင္းပါးေလေတာ့သည္။ Óဏ္ျဖင့္ပိတ္လွ်င္, ထုိေရယဥ္, အစဥ္ျပတ္ေတာ့သည္။ ၁၁။ သတိပညာ, နာမ္႐ုပ္မွာ, ႐ွိရေသးသတည္း။ ၁၂။ အၾကင္နိဗၺာန္, ေရာက္႐ုိးမွန္, ႐ုပ္နာမ္အကုန္ခ်ဳပ္။ ကံဝိညာဏ္တုံး, စုတိဆုံး, အားလုံးထုိမွာခ်ဳပ္။ ၁၃။ က်င့္ၿပီးတစ္ျဖာ, က်င့္ဆဲပါ, အရိယာႏွစ္မ်ဳိးကြဲ။ သူတုိ႔စိတ္ထား, အက်င့္ကား, အလားဘယ္သုိ႔လဲ။ ၁၄။ ကာမဂုဏ္ထဲ, မတပ္စြဲ, စိတ္လဲၾကည္လတ္ က်င့္ဆဲမွတ္။ တရားတုိင္းတြင္, Óဏ္သက္ဝင္, ကြၽမ္းက်င္သိတတ္, က်င့္ၿပီးမွတ္။ ၂၂။ သုတၱနိပါတ္ ပါဠိေတာ္ ပါရာယဏဝဂ္ ေဟမကသုတ္တရားေတာ္ ေဆာင္ပုဒ္မ်ား ေဟမကအေမး- ၁။ ဘုရားဆုံးမ, အျပင္မွ, ေ႐ွးကေဟာၾကတာ။ ၂။ ျဖစ္ခဲ့ၿပီတဲ့, ျဖစ္မည္တဲ့, တတဲ့ႏွင့္ခ်ည္းသာ။ ၃။ ႀကံဆတုိးပြား, ထုိတရား, ကြၽန္ကားမêကိက္ပါ။ ၄။ တဏွာပယ္႐ွား, ျမတ္တရား, ေဟာၾကားညႊန္ျပပါ။ ၅။ မွတ္ûပက်င့္ျငား, အၾကင္တရား, ထင္႐ွားသိသူမွာ။ ၆။ ေလာကၿငိဆဲ, ေက်ာ္လြန္ၿမဲ, ထုိပဲေဟာျပပါ။ ဘုရားအေျဖ- ၁။ ျမင္-ၾကား-ေရာက္တယ္, သိတာရယ္, ခ်စ္ဖြယ္ေလးမ်ဳိးမွာ။ ၂။ လုိလား၊ ႏွစ္ခ်ဳိက္, ပယ္ေဖ်ာက္လုိက္, အûမိက္နိဗၺာန္ပါ။ ၃။ နိဗၺာန္သိ၍, တရားေတြ႕, မွတ္ေလ့႐ွိသူမွာ။ ၄။ ၿငိမ္းေအးအၿမဲ, ေလာကထဲ, ၿငိစြဲလြန္ေျမာက္ပါ။ Ä မာလုက်ပုတၱသုတ္မွ စာမ်က္ႏွာ ၁၃-ဂါထာ ေဆာင္ပုဒ္မ်ားႏွင့္ တြဲ၍ေဟာသည္။ ၂၃။ သုတၱနိပါတ္ ပါဠိေတာ္ ပုရာေဘဒသုတ္ တရားေတာ္ႀကီး ေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၁။ ဘယ္သုိ႔သိျမင္, ေလ့က်င့္လွ်င္, မည္တြင္သႏၲေခၚသနည္း။ (၁-ဂါထာ) ၂။ မေသပ်က္ခင္, တဏွာစင္၍, ေ႐ွးတြင္မမွီ, ေနာက္ဆီ မေမွ်ာ္, မေခၚေဝၚရ, လယ္ဌာန,သႏၲ ပုဂၢိဳလ္မည္။ (၂-ဂါထာ) မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၃၃ ၃။ အမ်က္မပြား, မလန္႔ျငားတည္း, မၾ<ြကားဝါျခင္း, ကုကၠဳစ္ကင္း၍, ဆုိလွ်င္းခ်ိန္ခ်င့္ မပ်ံ႕ လြင့္, ေျခာက္ဆင့္ သူ႕ဂုဏ္ရည္။ (၃-ဂါထာ) ၄။ တြန္႔ဆုတ္သေရာင္, ဟန္ေဆာင္မျပ, မေတာင္းတလွ်င္း, ဝန္တုိကင္း၍ ၾကမ္းျခင္း႐ြံဘြယ္, အ႐ွင္းပါယ္လွ်က္, ခ်စ္ျပယ္စကား, မေျပာၾကား, ခုႏွစ္ပါး သူ႕ဂုဏ္ရည္။ (၅-ဂါထာ) ၅။ သာယာဖြယ္အတြင္း, မစီးဆင္းတည့္, မာန္ကင္းသိမ္ေမြ႕, ထင္Óဏ္ေတြ႕လွ်က္, ယုံေလ့ ကင္းကာ, တပ္မက္ကြာ, ေျခာက္ျဖာ သူ႕ဂုဏ္ရည္။ (၆-ဂါထာ) ၆။ ႐ႈမွတ္အစဥ္, လ်စ္လ်ဴထင္၍, သုံးအင္မာန, ပယ္ႏုိင္မွ, သႏၲပုဂၢိဳလ္မည္။ (၈-ဂါထာ) (၁၃၂၂-ခု ဝါဆုိလကြယ္ေန႔ေဟာသည္) ၂၄။ အာဒိတၱသုတ္ တရားေတာ္ေဆာင္ပုဒ္ ရာဂ, ေဒါသ, ေမာဟတစ္ျဖာ၊ ျဖစ္, အုိ, ေသ, ေရး, ပူေဆြးငုိတာ။ ကုိယ္, စိတ္ဒုကၡ, ပူရျပင္းစြာ၊ ကုိယ္တြင္းမီး, ထိန္ၿငီးဆယ့္တစ္ျဖာ။ ျမင္ၾကားသိတုိင္း, မဆုိင္းမွတ္ပါ၊ ႐ုပ္နာမ္မၿမဲ, ဆင္းရဲခ်ည္းသာ။ ငါေကာင္လဲေပ်ာက္, မ်က္ေမာက္ျမင္ကာ၊ ဆယ့္တစ္သီး, ဤမီးၿငိမ္းေစရာ။ ၂၅။ စူဠကမၼဝိဘဂၤသုတ္ တရားေတာ္ေဆာင္ပုဒ္ ၁။ သူ႕ကုိသတ္ျဖတ္, သက္တုိတတ္, မသတ္အသက္႐ွည္။ ၂။ ညႇဥ္းဆဲသူကား, အနာမ်ား, သနားက်န္းမာသည္။ ၃။ ေဒါသမီးလွ်ံ, အက်ည္းတန္, သည္းခံလွပသည္။ ၄။ မနာလုိမွာ, ေျ>ြခရံကြာ, ၾကည္သာ ေျ>ြခရံစည္။
၅။ မေပးလႉက, မြဲျပာက်, လႉမွ ေပါၾ<ြကယ္သည္။
၆။ မ႐ုိမေသ, မ်ဳိးယုတ္ေခ်, ႐ုိေသ မ်ဳိးျမတ္သည္။
၇။ မေမးမျမန္း Óဏ္ျမင္ကန္း, စုံစမ္းÓဏ္ႀကီးသည္။
၈။ ဆုိးတာûပက, ဆုိးတာရ, ေကာင္းမွ ေကာင္းစားသည္။
၉။ ဆုိးေကာင္းႏွစ္တန္, ကံစီမံ, ခံ-စံၾကရသည္။
၂၆။ ေကာင္းျခင္းေလးျဖာ မဂၤလာတရားေတာ္
၁။ အုိသည္တုိင္ေအာင္-ေကာင္းတာဘယ္ဟာလဲ-?
အုိသည္တုိင္ေအာင္-ေကာင္းတာကုိယ္က်င့္သီလပဲ။
၂။ ခုိင္ၿမဲတည္တံ့လွ်င္-ေကာင္းတာဘယ္ဟာလဲ-?
ခုိင္ၿမဲတည္တံ့လွ်င္-ေကာင္းတာသဒၶါတရားပဲ။
၃။ လူ႕ရတနာဟာ-ဘယ္ဟာလဲ-?
လူ႕ရတနာဟာ-အသိလိမၼာ ပညာပဲ။
၄။ မခုိးႏုိင္တာ-ဘယ္ဟာလဲ-?
မခုိးႏုိင္တာ-ကုသုိလ္ေကာင္းမႈပဲ။
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၃၄
နတ္ျပည္မွ မွာတမ္း စကားသုံးခြန္း
၁။ သုဂတိသုိ႔ ေရာက္ပါေစ။
၂။ ေကာင္းေသာရျခင္း ရပါေစ။
၃။ ေကာင္းေကာင္း ခုိင္ၿမဲတည္တံ့ပါေစ။
သုမနာေထရီျဖစ္စဥ္ ေဆာင္ပုဒ္
လူ, ၾကက္မႀကီး, မင္းသမီးတစ္ျဖာ, ျဗဟၼာ သူေ႒း,
ဝက္ကေလး ျဖစ္ရ, သုဝဏၰ ဗာရာ, ဝနဝါႏွင့္,
သုပၸါရက, ကာဝီရမွ, သီဟဠႏုရာ, ေဘာကၠန္႐ြာဟု,
ျဖစ္ရာေပါင္းစု, ဆယ့္သုံးခုသည္, မယ္သုမနာျဖစ္စဥ္တည္း။
၂၇။ အႏုပဒသုတ္ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္ ေဆာင္ပုဒ္
၁။ သမထယာဥ္, စ်ာန္ၿပီးလွ်င္, စ်ာန္ပင္ျပန္႐ႈသည္။
၂။ ဝိပႆနာ, ယာနိကာ, တူစြာ႐ႈရသည္။
၃။ ျမင္ၾကားေတြ႕ရာ, ေပၚတုိင္းသာ, လုိက္ကာ႐ႈရသည္။
၁။ စ်ာန္မွာထင္႐ွား, ဆယ့္ေျခာက္ပါး, ပုိင္းျခား႐ႈေလသည္။
၂။ မထင္မ႐ွား, ႐ုပ္နာမ္မ်ား, စဥ္းစားမ႐ႈၿပီ။
၃။ ထုိနည္းတူစြာ, ထင္႐ွားရာ, မွတ္ကာ႐ႈရသည္။
၄။ မ်က္ေမွာက္မျမင္, ေတြးဆင္ျခင္, ႐ႈလွ်င္အတုမည္။
၁။ ေနဝသညာ သိမ္ေမြ႕စြာ, ခြဲကာမ႐ႈၿပီ။
၂။ ေ႐ွးစ်ာန္ႏွင့္မွီး, ကလာပ္နည္း, ေပါင္းစည္း႐ႈေလသည္။
၃။ မထင္႐ွားရာ, ထုိနည္းသာ, ႏွဳိင္းကာ႐ႈရသည္။
၁။ ကုိယ္တြင္းထင္႐ွား, ႐ုပ္နာမ္မ်ား, ပုိင္းျခား႐ႈရသည္။
၂။ အျပင္ပႏွဳိက္, မခြဲထုိက္, ေပါင္းလုိက္႐ႈရသည္။
၃။ သာဝကသာ, ဤမွ်သာ, ႐ႈရာ တရားမည္။
ပကတိလူတုိ႔အား ျမင္ဆဲ၌ ျဖစ္႐ုိးျဖစ္စဥ္
ထင္ဆဲ ဆင္းဓာတ္, ျမင္လတ္ စစြာ၊
ျမင္ၿပီးတရား, စဥ္းစားျပန္ရာ။
သ႑ာန္ျဒပ္, ပညတ္ေပၚကာ၊
မည္နာမ, သိရေနာက္ဆုံးပါ။
ဝိပႆနာေယာဂီတုိ႔အား ျမင္ဆဲ၌ ျဖစ္႐ုိးျဖစ္စဥ္
ျမင္လွ်င္ျမင္ခ်င္း, လက္ငင္းမွတ္လွ်င္၊
ျမင္႐ုံတြင္ပဲ, ရပ္စဲ စိတ္စဥ္။
႐ုပ္နာမ္ကြဲလ်က္, ျဖစ္ပ်က္သိျမင္၊
အနိစၥ ဒုကၡ သေဘာပင္။
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၃၅
ျမင္ဆဲ၌ ႐ုပ္နာမ္ ဒုကၡသစၥာခြဲပုံ
မ်က္စိ+ျမင္ရ, ႐ုပ္ကႏွစ္ျဖာ၊
ျမင္+ေတြ႕+ခံစား, နာမ္ကားသုံးျဖာ။
ျမင္စဥ္ေတြ႕ရ, ဒုကၡသစၥာ၊
ျမင္တယ္ဟု, မွတ္႐ႈသိရပါ။
(ၾကားဆဲစသည္၌လည္း နည္းတူပင္သိပါ)
သစၥာေလးပါးေဆာင္ပုဒ္
၁။ ထိမႈ သိမႈ, ၾကားမႈစေသာ ျဖစ္ပ်က္သမွ် ႐ုပ္နာမ္ အေပါင္းက ဒုကၡသစၥာ။
၂။ ႏွစ္သက္သာယာ ေတာင္းတလုိျခင္တာက သမုဒယသစၥာ။
၃။ ျဖစ္ပ်က္မႈဟူသမွ် ခ်ဳပ္ၿငိမ္းကင္းျပတ္ရာ သေဘာက နိေရာဓ သစၥာ။
၄။ ထုိခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာကုိ ဆုိက္ေရာက္၍ မ်က္ေမွာက္ သိျမင္တာက မဂၢသစၥာ။
သစၥာေလးပါးကုိ တၿပိဳင္နက္သိပုံ
၁။ မဂ္ခဏ၌ နိဗၺာန္ကုိ မ်က္ေမွာက္သိသျဖင့္, ၾ<ြကင္းေသာ သစၥာ ၃-ပါးတုိ႔၌လည္း သိျခင္းကိစၥ ၿပီးသည္။
၂။ ဝိပႆနာ႐ႈခုိက္၌ ဒုကၡသစၥာကုိသိသျဖင့္ ၾ<ြကင္းေသာ သစၥာ ၃-ပါးတုိ႔၌လည္း သိျခင္းကိစၥ ၿပီးသည္။
အႏုသယ ႏွစ္မ်ဳိးေဆာင္ပုဒ္
၁။ သတၱဝါတစ္ဦး၏ သႏၲာန္၌ အရိယာမဂ္ျဖင့္ မပယ္ရေသးေသာေၾကာင့္ အေၾကာင္းညီညြတ္တုိင္း
ျဖစ္ေပၚႏုိင္ေသာ ကိေလသာကုိ သႏၲာနာႏုသယ-ဟုေခၚသည္။
၂။ ထင္႐ွားသိရေသာ အာ႐ုံဟူသမွ်၌ ဝိပႆနာျဖင့္ အမွန္အတုိင္းမသိလွ်င္ အေၾကာင္းညီညြတ္တုိင္း
ျဖစ္ေပၚႏုိင္ေသာ ကိေလသာကုိ အာရမၼဏာႏုသယ-ဟုေခၚသည္။
ဣေႁႏၵထက္ေၾကာင္း ၉-ပါးေဆာင္ပုဒ္
၁။ ဣေႁႏၵငါးပါး, ထက္ေၾကာင္းမ်ား, ၉-ပါး႐ွိေလသည္။
၂။ ျဖစ္တုိင္း႐ုပ္နာမ္, ျဖစ္ပ်က္ဟန္, ဧကန္႐ႈရမည္။ (၁)
၃။ ႐ႈမွတ္မႈမွာ, ႐ုိေသကာ, ေကာင္းစြာûပရမည္။ (၂)
၄။ မနားမရပ္, ျခားမျပတ္, ႐ႈမွတ္ၿမဲရမည္။ (၃)
၅။ သင့္ေလွ်ာ္လွစြာ, ခုႏွစ္ျဖာ, ေကာင္းစြာမွီရမည္။ (၄)
၆။ စိတ္တည္ၾကည္ေၾကာင္း, နိမိတ္ေဟာင္း, ေကာင္းေကာင္းမွတ္ရမည္။ (၅)
၇။ သင့္ေတာ္ေလွ်ာက္ပတ္, ေဗာဇၩင္ျမတ္, မျပတ္ပြားရမည္။ (၆)
၈။ ကုိယ္ႏွင့္အသက္, မငဲ့ကြက္, ရက္စက္ႏုိင္ရမည္။ (၇)
၉။ ႐ႈစဥ္ေပၚ႐ုိး, ဆင္းရဲမ်ဳိး, လႊမ္းမုိးပယ္ရမည္။ (၈)
၁ဝ။ လမ္းဆုံးမေရာက္, လက္မေျမာက္, ေတာက္ေလွ်ာက္သြားရမည္။ (၉)
၁၁။ Óဏ္ႏုံ႔ေသာအခါ, ဤကုိးျဖာ, ဆုိင္ရာပြားရမည္။
၃ဝ။ သမၸဇဥ္ ၄-ပါး ေဆာင္ပုဒ္
သတၱကသမၸဇဥ္
၁။ က်ဳိး႐ွိသလား, မ႐ွိလား, စဥ္းစားတာက, သာတၱက။
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၃၆
သပၸါယသမၸဇဥ္
၂။ သင့္ေတာ္ရဲ႕လား, မေတာ္လား, စဥ္းစားတာက သပၸါယ။
ေဂါစရသမၸဇဥ္
၃။ ႐ုပ္ဓာတ္ နာမ္ဓာတ္ စဥ္မျပတ္, ႐ႈမွတ္တာက ေဂါစရ။
အသေမၼာဟသမၸဇဥ္
၄။ မၿမဲဆင္းရဲ, ႐ုပ္နာမ္ပဲ, အသိကြဲတာက အသေမၼာဟ။
(ဓာတုမနသီကာရအတြက္ ေဆာင္ပုဒ္မ်ားကုိ ဝိပႆနာအေျခခံတရားေတာ္ စာအုပ္၌ၾကည့္ပါ။)
၃၁။ မဟာသတိပ႒ာနသုတ္-နီဝရဏပုိင္း
ေဆာင္ပုဒ္မ်ား
၁-ကာမစၧႏၵ
၁။ တင့္တယ္ဟန္အား, ႐ႈစဥ္းစား, ျဖစ္ပြားကာမစၧန္။
၂။ မတင့္တယ္အား, ႐ႈစဥ္းစား, ပယ္႐ွားကာမစၧန္။
၃။ မၿမဲတာကုိ, ၿမဲသည္ဟု ႐ႈတာက အေယာနိေသာ မနသီကာရ။
၄။ မၿမဲတာကုိ, မၿမဲဟု ႐ႈတာက ေယာနိေသာ မနသီကာရ။
၅။ ဆင္းရဲကုိ ခ်မ္းသာဟု ႐ႈတာက အေယာနိေသာ မနသီကာရ။
၆။ ဆင္းရဲကုိ ဆင္းရဲဟု ႐ႈတာက ေယာနိေသာ မနသီကာရ။
၇။ ငါေကာင္မဟုတ္တာကုိ, ငါေကာင္ဟု႐ႈတာက အေယာနိေသာ မနသီကာရ။
၈။ ငါေကာင္မဟုတ္တာကုိ, ငါေကာင္မဟုတ္တာဟု ႐ႈတာက ေယာနိေသာ မနသီကာရ။
၉။ မတင့္တယ္တာကုိ, တင့္တယ္သည္ဟု ႐ႈတာက အေယာနိေသာ မနသီကာရ။
၁ဝ။ မတင့္တယ္တာကုိ, မတင့္တယ္သည္ဟု ႐ႈတာက ေယာနိေသာ မနသီကာရ။
၁၁။ ႐ြံဖြယ္ထင္ေစ, ပြားလ်က္ေန, ဣေႁႏၵေစာင့္စည္းရာ။
၁၂။ စားေသာက္တုိင္း႐ွည္, မိတ္ေကာင္းေစ, ေျပာေလ သင့္ေလ်ာ္သာ။
၁၃။ ကာမစၧႏၵ, ပယ္ေၾကာင္းျပ, ေျခာက္ဝ အ႒ကထာ။
၂-ဗ်ာပါဒ
၁။ စိတ္ဆုိးဖြယ္မ်ား, ႐ႈစဥ္းစား, ျဖစ္ပြား ဗ်ာပါဒ။
၂။ ေမတၱာတရား, ေ႐ွး႐ႈပြား, ပယ္႐ွား ဗ်ာပါဒ။
၃။ ေမတၱာထင္ေစ, ပြားလ်က္ေန, ႐ႈေလ ကံဥစၥာ။
၄။ ဆင္ျခင္မ်ားေစ, မိတ္ေကာင္းေစ, ေျပာေလသင့္ေလ်ာ္သာ။
၅။ ဗ်ာပါေဒါသ, ပယ္ေၾကာင္းျပ, ေျခာက္ဝ အ႒ကထာ။
၃-ထိနမိဒၶ
၁။ ပ်င္းရိဖြယ္မ်ား, ႐ႈစဥ္းစား, ျဖစ္ပြား ထုိင္းမႈိင္းမႈ။
၂။ လုံးလသုံးပါး, ႏွစ္လုံးထား, ပယ္႐ွား ထုိင္းမႈိင္းမႈ။
၃။ အစားလြန္ၾကဥ္, ေနထုိင္ျပင္, ဆင္ျခင္ ေရာင္လင္းမွာ။
၄။ လြင္ျပင္မွာေန, မိတ္ေကာင္းေစ, ေျပာေလသင့္ေလွ်ာ္သာ။
၅။ ထိနမိဒၶ, ပယ္ေၾကာင္းျပ, ေျခာက္ဝ အ႒ကထာ။
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၃၇
၄-ဥဒၶစၥကုကၠဳစၥ
၁။ ပူပန္ဖြယ္မ်ား, ႐ႈစဥ္းစား, ျဖစ္ပြား ပ်ံ႕-ပူပန္။
၂။ ၿငိမ္းေအးတရား, ႐ႈပြားမ်ား, ပယ္႐ွား ပ်ံ႕-ပူပန္။
၃။ မ်ားစြာ ၾကားျမင္, ေမးျမန္းလွ်င္, ကြၽမ္းက်င္ ဝိနည္းမွာ။
၄။ ႀကီးသူမွီေန, မိတ္ေကာင္းေစ, ေျပာေလ သင့္ေလွ်ာ္သာ။
၅။ ပ်ံ႕လြင့္ပူပန္ ပယ္ေၾကာင္းမွန္, ေျခာက္တန္႒-မိန္႔မွာ။
၅-ဝိစိကိစၧာ
၁။ မယုံဖြယ္မ်ား, ေတြးစဥ္းစား, ယုံမွားျဖစ္တတ္သည္။
၂။ ကုသုိလ္စသား, ႐ႈပုိင္းျခား, ယုံမွား ကင္းေပ်ာက္သည္။
၃။ မ်ားစြာ ၾကားျမင္, ေမးျမန္းလွ်င္, ကြၽမ္းက်င္ ဝိနည္းမွာ။
၄။ ဆုံးျဖတ္မ်ားေပ, မိတ္ေကာင္းေစ, ေျပာေလသင့္ေလွ်ာ္သာ။
၅။ ယုံမွားပယ္ရန္, ေၾကာင္းေျခာက္တန္, ထုတ္ျပန္အ႒ကထာ။
(ခႏၶာဓမၼာႏုပႆနာအတြက္ ေဆာင္ပုဒ္မ်ားကုိ ဝိပႆနာ အေျခခံတရားေတာ္စာအုပ္၌ ၾကည့္ပါ။)
၃၂။ အာယတန ဓမၼာႏုပႆနာ
ေဆာင္ပုဒ္မ်ား
မ်က္စိကုိလည္း သိရမည္၊ အဆင္းကုိလည္း သိရမည္။ ထုိႏွစ္မ်ဳိးကုိမွီ၍ ျဖစ္ေပၚလာေသာ သံေယာဇဥ္ကုိလည္း သိရ
မည္ သံေယာဇဥ္ ျဖစ္ေပၚေၾကာင္းတရားကုိလည္း သိရမည္၊ သံေယာဇဥ္ ၿငိမ္းေၾကာင္းတရားကုိလည္း သိရမည္။
၁။ အာ႐ုံငါးဝ, တပ္စြဲက, ကာမသံေယာဇဥ္။
၂။ သုံးပါးဘဝ, တပ္စြဲက, ဘဝသံေယာဇဥ္။
၃။ အမ်က္ေဒါသ, စိတ္ဆုိးက, ပဋိဃသံေယာဇဥ္။
၄။ ကုိယ္သာေတာ္လွ, ထင္မွတ္က, မာနသံေယာဇဥ္။
၅။ ႐ုပ္နာမ္ကုိပဲ, ငါေကာင္စြဲ, ယူလြဲဒိ႒ိပင္။
၆။ တရားမွန္တြင္, မယုံခ်င္၍, ဆင္ျခင္ႏွိဳင္းညႇိ, ေဝဖန္ၾကည့္, ဝိစိကိစၧာပင္။
၇။ ႏြားေခြးတူစြာ, က်င့္တာေကာင္းျမတ္, ယူစြဲမွတ္, သီလဗၺတပင္။
၈။ ကုိယ့္ထက္သူမ်ား, ေကာင္းစားသည္ကုိ, မနာလုိ, ေခၚဆုိ ဣႆာပင္။
၉။ ကုိယ္လုိသူမ်ား ေကာင္းစားမည္မွ, ဝန္တုိက, မစၧရိယပင္။
၁ဝ။ သစၥာေလးတန္, ေျပာင္းျပန္ထင္ကာ, မသိတာ, အဝိဇၨာသံေယာဇဥ္။
၁၁။ ဝဋ္ဆင္းရဲမွ, မလြတ္ရေအာင္, ခ်ည္ေႏွာင္တတ္စြာ, ဤဆယ္ျဖာ, အဘိဓမၼာသံေယာဇဥ္။
အရိယာ အသီးသီးတုိ႔မွာ ကင္းၿငိမ္းေသာ
သံေယာဇဥ္မ်ား
၁။ ဒိ-ဝိ-သီ-ဣ, မစၧရိ, ကင္း၏ ေသာတာပန္။
၂။ ကာမရာဂ, ပဋိဃ, ကင္းပ အနာဂါမ္။
၃။ ဘဝ, မာနာ, အဝိဇၨာ, ကင္းကြာ အရဟံ။
၃၃။ ဓမၼာႏုပႆနာ ေဆာင္ပုဒ္မ်ား
(က) သစၥာ ၄-ပါး သိမႈတုိ႔၏ အေၾကာင္းအဂၤါကုိ ေဗာဇၩင္ဟု ေခၚသည္။
(ခ) သစၥာ ၄-ပါးကုိသိမႈ၏ အစိတ္အပုိင္းကုိလည္း -- ေဗာဇၩင္ဟု ေခၚသည္။
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၃၈
၁။ အပိလာပနနလကၡဏာ သတိ၊ အသေမၼာဟ ရသာ၊ အာရကၡပစၥဳပ႒ာနာ, ဝိသယာဘိမုခဘာဝ
ပစၥဳပ႒ာနာဝါ။
၁။ မလြတ္စတမ္း, ေစာင့္ဖမ္းေနသည္၊ (လကၡဏာ)
ျဖစ္ပ်က္သေ႐ြ႕, မေမ့ေစၿပီ။ (ရသ)
အာ႐ုံေ႐ွး႐ႈ, ေစာင့္မႈထင္သည္၊ (ပစၥဳပ႒ာန္)
ျမတ္သတိ, မွတ္သိ ေဗာဇၩင္မည္။
(က) သတိသမၸဇဥ္, အၿမဲယွဥ္, ထုိ႔တြင္ စိတ္ညြတ္ရာ။
(ခ) ေမ့သူေ႐ွာင္လြဲ, သတိၿမဲ, မွီဝဲဆည္းကပ္ပါ။
(ဂ) သတိပြားေရး, အေၾကာင္းေလး, ညႊန္ေလးအ႒ကထာ။
၁။ ပဝိစိနလကၡေဏာ ဓမၼဝိစေယာ၊ ဝိသေယာဘာသန ရေသာ အသေမၼာဟ ပစၥဳပ႒ာေနာ။
၂။ ႐ုပ္နာမ္ခြဲျခမ္း, စူးစမ္းသိသည္၊
သေဘာမွန္မ်ား ထင္႐ွားေစသည္။
ေတြေဝမႈကင္း ႐ွင္း႐ွင္းသိသည္၊
ဓမၼဝိ, မွတ္သိ ေဗာဇၩင္မည္။
(က) ေမးျမန္းသန္႔စင္, ညီမွ်ယွဥ္, ထုိတြင္ စိတ္ညြတ္ရာ။
(ခ) Óဏ္မဲ့ေ႐ွာင္ၾကဥ္, Óဏ္႐ွိယွဥ္, ဆင္ျခင္နက္နဲမွာ။
(ဂ) Óဏ္ျဖစ္ေၾကာင္းမ်ား, ခုႏွစ္ပါး, ညႊန္ၾကား အ႒ကထာ။
၃။ ဥႆာဟလကၡဏံ ဝီရိယံ၊ ဥပတၱမၻနရသံ၊ အသံသီဒန ဘာဝပစၥဳပ႒ာနံ။
၃။ ေၾကာင္းၾကûပလုပ္, အားထုတ္တတ္သည္၊
စိတ္အားတက္ေရး, အားေပးတတ္သည္။
မဆုတ္နစ္ပဲ, စိတ္ဇြဲသန္သည္၊
ဝီရိယ, မွတ္ၾက ေဗာဇၩင္မည္။
(က) အပါယ္ေဘးဆင္ျခင္, အာနိသင္, လမ္းစဥ္႐ိေု သပါ။
(ခ) ဆြမ္းက်ဳိးတုံ႔ျပန္, ျမတ္ေမြခံ, ႐ႈရန္ျမတ္ဆရာ။
(ဂ) သာကီမ်ဳိးေတာ္, က်င့္သုံးေဘာ္, ႐ႈေမွ်ာ္ဆင္ျခင္ပါ။
(ဃ) ပ်င္းသူကုိၾကဥ္, ဇြဲေကာင္းယွဥ္, ထုိတြင္စိတ္ညႊတ္ရာ။
(င) ဝီရိပြားရန္, ဆယ့္တစ္တန္, ထုတ္ျပန္ အ႒ကထာ။
၄။ သမၸိယာယနလကၡဏာ ပီတိ၊ ဖရဏရသာ ၾသဒဂ် ပစၥဳပ႒ာနာ။
၄။ ႏွစ္သိမ့္ေရာင့္ရဲ, ဝမ္းလဲေျမာက္သည္၊
႐ုပ္ေကာင္း႐ုပ္သန္႔, ပ်ံ႕ႏွံ႔ေစသည္။
ကုိယ္စိတ္ေပါ့လ်က္, ၾ<ြကတက္ထင္သည္၊
ျမတ္ပီတိ, မွတ္သိ ေဗာဇၩင္မည္။
(က) ရတနာသုံးစုံ, သီလဂုဏ္, စြန္႔ပုံေအာင္းေမ့ပါ။
(ခ) နတ္ျဖစ္ဖြယ္စု, ၿငိမ္းေအးမႈ, ေတြး႐ႈေအာင္းေမ့ပါ။
(ဂ) မြဲေျခာက္သူၾကဥ္, စုိေျပယွဥ္, ထုိတြင္ စိတ္ညြတ္ရာ။
(ဃ) ၾကည္ညဳိဖြယ္ညႊန္ၾကား, သုတၱန္မ်ား, စဥ္းစားဆင္ျခင္ပါ။
(င) ပီတိပြားရန္, ဆယ့္တစ္တန္, ထုတ္ျပန္ အ႒ကထာ။
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၃၉
၅။ ကာယစိတၱ ဒရထ ဝူပသမလကၡဏာပႆဒၶိ၊
ကာယစိတၱ ဒရထ နိမၼဒၵနရသာ၊ ကာယစိတၱာနံ
အပရိပၹႏၵသီတိ ဘာဝ ပစၥဳပ႒ာနာ။
၅။ ေၾကာင္းၾကပူေရး, ၿငိမ္းေအးေနသည္၊
ေၾကာင္းၾကပူျခင္း, ႏွိမ္နင္းပယ္သည္။
လႈပ္႐ွားမႈကင္း, ေအးျခင္းထင္သည္၊
ပႆဒၶိ, မွတ္သိ ေဗာဇၩင္မည္။
(က) ေဘာဇဥ္ဥတု, ေနထုိင္မႈ, မွီûပသင့္ျမတ္ရာ၊
(ခ) မလြန္မယုတ္, လံုးလထုတ္, ၾကမ္းêကတ္သူေ႐ွာင္ပါ။
(ဂ) ၿငိမ္းေအးသူတြင္, မွီဝဲယွဥ္, ထုိတြင္ စိတ္ညြတ္ရာ။
(ဃ) ပႆဒၶိပြား, ခုႏွစ္ပါး, ညႊန္ၾကား အ႒ကထာ။
၆။ အဝိေကၡပလကၡေဏာ သမာဓိ၊ သဟဇာတဓမၼာနံ
သမၸိ႑နရေသာ၊ ဥပသမပစၥဳပ႒ာေနာ။
၆။ ပ်ံ႕လြင့္မထြက္, ကပ္လ်က္တည္သည္၊
တစ္အာ႐ုံတည္း, ေပါင္းစည္းေစသည္။
ၿငိမ္သက္သည္ဟု, ေ႐ွး႐ႈထင္သည္၊
သမာဓိ, မွတ္သိ ေဗာဇၩင္မည္။
(က) ဝတၴဳသန္႔စင္, ညီမွ်ယွဥ္, ကြၽမ္းက်င္နိမိတ္မွာ။
(ခ) ၾ<ြကလွ်င္ႏွိမ္လင့္, က်လွ်င္ပင့္, ႐ႊင္သင့္႐ႊင္ေစရာ။
(ဂ) ညီမွ်ေနလွ်င္, ႐ႈၿမဲပင္, ထုိတြင္စိတ္ညြတ္ရာ။
(ဃ) ပ်ံ႕လြင့္သူၾကဥ္, တည္သူယွဥ္, ဆင္ျခင္စ်ာန္ေမာကၡာ။
(င) သမာဓိပြား, ဆယ့္တစ္ပါး, ညႊန္ၾကား အ႒ကထာ။
၇။ သမဝါဟိတလကၡဏာ ဥေပကၡာ၊ ပကၡပါတုပေစၧဒ
ရသာ မဇၩတၱဘာဝ ပစၥဳပ႒ာနာ၊ သမပဝတၱာနံ
အဇၩဳေပကၡဏ သာရထိ ဝိယ ဒ႒ဗၺာ။
၇။ ဥေပကၡာက, ညီမွ်ေစသည္၊
တစ္ဖက္လုိက္ျခင္း, ပယ္ခြင္းတည္သည္။
လယ္ဗဟုိမွ်၊ ခ်ိန္က်ေနသည္၊
ႏြားစုံေကာင္း, ႏွင္ေမာင္းတူေပသည္။
(က) ပုဂၢိဳလ္ဝတၴဳ, လစ္လ်ဴ႐ႈ, ညြတ္မႈထုိတြင္သာ။
(ခ) ယုယသူအား, ပယ္ေ႐ွာင္႐ွား, စိတ္ထားမွ်သူ မွီဝဲပါ။
(ဂ) ဥေပကၡာပြား, ေၾကာင္းငါးပါး, ညႊန္ၾကားအ႒ကထာ။
၃၄။ မဂ္ဝီထိစိတ္ ျဖစ္စဥ္တရားေတာ္
ေဆာင္ပုဒ္မ်ား
၁။ ဝိပႆနာ႐ႈဆဲ ေယာဂီအား အရိယာမဂ္Óဏ္ျဖစ္လုိလတ္ေသာ္ ထုိအခုိက္ ထင္႐ွားေသာ အာ႐ုံတစ္ခုခုကုိ ႏွစ္လုံးသြင္း
လ်က္ မေနာဒြါရဝဇၨန္းစိတ္ ေ႐ွးဦးစြာ ျဖစ္ေပၚလာသည္။
၂။ ထုိေနာင္ ထုိအာ႐ုံကုိပင္ မၿမဲဟူ၍ ေသာ္လည္းေကာင္း သိလ်က္ ပရိကံ, ဥပစာ, အႏုလုံဟုေခၚေသာ ေဇာစိတ္သုံးႀကိမ္
အစဥ္အတုိင္း ျဖစ္ေပၚရသည္။
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၄ဝ
၃။ ထုိေနာင္ ျဖစ္ပ်က္မႈသခၤါရအားလုံး ခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာနိဗၺာန္သုိ႔ က်ေရာက္သြားေသာ ေဂါၾတဘူေဇာစိတ္ ျဖစ္ေပၚသည္။
၄။ ထုိေနာင္ ထုိခ်ဳပ္ၿငိမ္းရာ-နိဗၺာန္၌ပင္ သက္ဝင္တည္ေနလ်က္ မဂ္ေဇာ တစ္ႀကိမ္, ဖုိလ္ေဇာ ႏွစ္ႀကိမ္, အစဥ္အတုိင္း ျဖစ္
ေပၚၾကသည္။
၅။ ထုိေနာင္ ပဋိသေႏၶက ရခဲ့သည့္အာ႐ုံ၌ ျဖစ္ေနၾကျဖစ္ေသာ ဘဝင္စိတ္မ်ား ျဖစ္ေပၚသြားၾကသည္။
၆။ ထုိေနာင္ ေတြ႕သိၿပီးခါစျဖစ္ေသာ မဂ္ဖုိလ္နိဗၺာန္တုိ႔ကုိ ျပန္လွန္၍ဆင္ျခင္လ်က္ မေနာဒြါရဝဇၨန္း တစ္ႀကိမ္, ပစၥေဝကၡဏာ
ေဇာ ၇-ႀကိမ္ အစဥ္အတုိင္း ျဖစ္ေပၚၾကၿပီးလွ်င္ ဘဝင္စိတ္မ်ား ျဖစ္ေပၚသြားသည္၊ ဤသည္ကား အရိယာမဂ္ ဝီထိစိတ္
အစဥ္ျဖစ္ပုံေပတည္း။
မဂ္ဝင္ပုံဥပမာ
၁။ ေျမာင္း ခုန္လုိျငား, ေယာက်္ားဇာနည္၊
႐ွစ္လွမ္းေျပးသြား, ခုန္အားယူၿပီ။
ႏြယ္êကိးကုိင္ဆြဲ, ခုန္လႊဲေလသည္၊
ဟုိဘက္က်, လႊတ္ခ်ႀကံ႕ႀကံ႕တည္။
မဂ္ဝင္ပုံဥပေမယ်
၂။ ဘဝဟုိကမ္း, ေမွ်ာ္တမ္း ေယာဂီ၊
ျဖစ္ပ်က္Óဏ္မွ, ေျပးစûပသည္။
႐ုပ္နာမ္ကုိင္ဆြဲ, သူလဲခုန္သည္၊
နိဗၺာန္ေတြ႕, လႊတ္၍ ေျပးဝင္တည္။
၃၅။ ေသာတာပတၱိမဂ္၏ အက်ဳိးျပ
ေဆာင္ပုဒ္မ်ား
၁။ မပယ္ဘူးၿမဲ, ကိေလခဲ, ေဖါက္ခြဲပယ္ခြင္းသည္။
၂။ အစမထင္, ဝဋ္ေရယဥ္, ကင္းစင္ေျခာက္ေစသည္။
၃။ အပါယ္ေလးပါး, လမ္းေပါက္မ်ား, တံခါးပိတ္ေစသည္။
၄။ အရိယာဥစၥာ, ခုႏွစ္ျဖာ, ေကာင္းစြာ ရေစသည္။
၅။ အဂၤါ႐ွစ္ပါး, မဂ္လမ္းမွား, ပယ္႐ွားသုတ္သင္သည္။
၆။ ေဘးရန္ခပ္သိမ္း, ေ႐ွာင္ခြာတိမ္း, ကင္းၿငိမ္းေစပါသည္။
၇။ ဘုရားရင္ႏွစ္, သားေတာ္ျဖစ္, စင္စစ္ေရာက္ေစသည္။
၈။ ရာေပါင္းမ်ားလွ, က်ဳိးဖလ, မဂ္ကေပးပါသည္။
(၁၃၁၉-ခု၊ ကဆုန္လဆန္း ၈-ရက္ စ၍ေဟာသည္။)
၃၆။ မစၩိမပဏၰာသ ပါဠိေတာ္ ရ႒ပါလသုတ္လာ ဓမၼဳေဒၵသ ၄-ပါး
ေဆာင္ပုဒ္
၁။ ဥပနိယ်တိ ေလာေကာ အဒၶဳေဝါ။
အုိနာေသသုိ႔, ေမာင္းႏွင္ပုိ႔, လူတုိ႔မၿမဲပါတကား။
၂။ အတာေဏာ ေလာေကာ အနဘိႆေရာ။
ေစာင့္ေ႐ွာက္သူမဲ့, ကုိးရာမဲ့, အားႏြဲ႕လွေခ်ပါတကား။
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၄၁
၃။ အႆေကာ ေလာေကာ၊ သဗၺံ ပဟာယ ဂမနီယံ။
ကုိယ္ပုိင္ဥစၥာ, မ႐ွိပါ, စြန္႔ကာသြားရမည္တကား။
၄။ ဦေနာ ေလာေကာ အတိေတၱာ တဏွာဒါေသာ။
လုိမျပည့္ဝ, အားမရ, တဏွာ့ကြၽန္ႀကီးပါတကား။
ဓမၼဳေဒၵသ, ဤေလးဝ, ဗုဒၶေဟာၾကား သတိထား။
၃၇။ ခႏၶဝဂၢသံယုတ္ပါဠိေတာ္ဥပါဒါပရိတႆနသုတ္
တရားေတာ္ေဆာင္ပုဒ္
၁။ စြဲလမ္းလွ်င္, ဆာေလာင္ပူပန္သည္၊ မစြဲလမ္းလွ်င္ ဆာေလာင္ ပူပန္မႈကင္းေလေတာ့သည္။
၂။ တစ္စုံတစ္ခုေသာ ႐ုပ္နာမ္ကုိ ဆင္းရဲမထင္လွ်င္ ခ်မ္းသာသုခ ထင္ေတာ့သည္၊ ခ်မ္းသာသုခထင္လွ်င္
ငါ့ဥစၥာအေနျဖင့္ ထင္ျမင္ စြဲလမ္းေလေတာ့သည္။
၃။ တစ္စုံတစ္ခုေသာ ႐ုပ္နာမ္ကုိ မၿမဲဟုမထင္လွ်င္ ၿမဲသည္ဟု ထင္ေတာ့သည္၊ ၿမဲသည္ဟုထင္လွ်င္ ငါဟု
ထင္လွ်က္ မာန္တက္ေလေတာ့သည္။
၄။ တစ္စုံတစ္ခုေသာ ႐ုပ္နာမ္ကုိ သေဘာတရားမ်ားဟု မထင္လွ်င္ အတၱေကာင္ဟု ထင္ေတာ့သည္၊ အတၱ
ေကာင္ဟု ထင္လွ်င္ ငါ၏အတၱဟု ထင္ျမင္စြဲလမ္းေလေတာ့သည္။
၃၈။ လကၡဏ, ရသ, ပစၥဳပ႒ာန္ေဆာင္ပုဒ္မ်ား
ေတသံ ေတသံ ဓမၼာနံ သဘာေဝါ ဝါ သာမညံ ဝါ လကၡဏံနာမ၊ ကိစၥံဝါ သမၸတၱိဝါ ရေသာနာမ၊ ဥပ႒ာနာ ကာေရာ
ဝါ ဖလံ ဝါ ပစၥဳပ႒ာနံနာမ၊ အသႏၷကာရဏံ ပဒ႒ာနံ နာမ။ (အ႒သာလိနီ-၁ဝ၅)
(၆၃၃) သာမညံ ဝါ သဘာေဝါ ဝါ၊ ဓမၼာဏံလကၡဏမတံ။
ကိစၥံ ဝါ တႆ သမၸတၱိ၊ ရေသာတိ ပရိဒီပိေတာ။
(၆၃၄) ဖလံ ဝါ ပစၥဳပ႒ာနံ၊ ဥပ႒ာေန နေယာပိ ဝါ။
အသႏၷကာရဏံ ယံ တု၊ တံပဒ႒ာနသညိတံ။ (အဘိဓမၼာဝ တာရ)
(၆၇) သဘာေဝါ လကၡဏံ နာမ၊ ကိစၥသမၸဇၨနာ ရေသာ။
ဂယွကာေရာ ဥပ႒ာနံ၊ ပဒ႒ာနံ တုပစၥေယာ။ (နာမ႐ူပ ပရိေစၧဒ)
(က) သဘာဝလကၡဏာ ဟူသည္မွာ ႐ုပ္နာမ္တရားတုိ႔၏ အထည္ကုိယ္ဟု ေခၚထုိက္ေသာ
ပင္ကုိယ္ရင္း သေဘာေပတည္း။
(ခ) (ကိစၥ) ရသ ဟူသည္မွာ ¤င္း႐ုပ္နာမ္တုိ႔၏ အစြမ္းသတၱိ ကိစၥေပတည္း။
(ဂ) ပစၥဳပ႒ာန္ ဟူသည္မွာ ႐ႈမွတ္ေသာသူ၏ အသိÓဏ္ထဲ၌ ¤င္း႐ုပ္နာမ္တုိ႔၏ ထင္ေပၚလာ
ေသာ အမူအရာေပတည္း။
၁။ ကကၡဠတၱလကၡဏာ ပထဝီဓာတု၊ ပတိ႒ာန ရသာ၊ သမၸဋိစၧနပစၥဳပ႒ာနာ။ (အ႒ကထာ)
ၾကမ္းတမ္းမာခက္, ေခ်ာညက္တမည္။ (လကၡဏာ)
တည္ရာ-ကိစၥ, သူကûပသည္၊ (ရသ)
ခံလင့္ေဆာင္ေရး, ေပါ့ေလးထင္သည္၊ (ပစၥဳ)
ပထဝီဓာတ္, သိမွတ္ျမတ္ေယာဂီ။
+ (ဓမၼသဂၤဏီပါဠိႏွင့္ ¤င္း၏အ႒ကထာတုိ႔၌ ပထဝီကုိ ဂ႐ုကံ လဟုကံ-ဟု ေဝဖန္ဖြင့္ျပ
သည္ႏွင့္ အညီ ေပါ့ျခင္း, ေလးျခင္းကုိ ¤င္း၏ ပစၥဳပ႒ာန္၌ ထည့္သြင္း၍ ျပသည္။
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၄၂
၂။ ပဂၣ ရဏလကၡဏာ အာေပါဓာတု ျဒဝလကၡဏာ
ဝါ၊ ျဗဴ ဟနရသာ၊ သဂၤဟပစၥဳပ႒ာနာ၊
အရည္ တစ္နည္း, ယုိစီး တမည္၊
စုိထုိင္း ဖြံ႕ထြား, တုိးပြားေစသည္။
ေစးကပ္ပူးတြဲ, လုံးခဲ ထင္သည္၊
အာေပါဓာတ္, သိမွတ္ ျမတ္ေယာဂီ။
၃။ ဥဏွတၱလကၡဏာ ေတေဇာဓာတု၊ ပရိပါစန ရသာ။
မဒၵဝါႏုပၸဒါပစၥဳ႒ာနာ။
အပူ အေႏြး, အေအး တစ္မည္၊
ပူေငြ႕ေပးလ်က္, ရင့္က်က္ေစသည္။
ႏူးညံ့ေပ်ာ့ေပ်ာင္း, ဆင့္ေလာင္းေပသည္၊
ေတေဇာဓာတ္, သိမွတ္ ျမတ္ေယာဂီ။
၄။ ဝိတၴမၻနလကၡဏာ ဝါေယာဓာတု၊ သမုဒီရဏ ရသာ၊
အဘိနီဟာရပစၥဳပ႒ာနာ။
ေထာင့္ကန္ေတာင့္တင္း, ေလ်ာ့ျခင္းတမည္၊
Ä ယိမ္းယုိင္ လႈပ္႐ွား, ေ႐ႊ႕သြားတတ္သည္။
+ သူလုိရာဘက္, တြန္းလ်က္ေဆာင္သည္၊
ဝါေယာဓာတ္, သိမွတ္ ျမတ္ေယာဂီ။
မွတ္ခ်က္။ ။ နာမ႐ူပပရိေစၧဒက်မ္း၌ သမုဒီရဏရသာ အရာတြင္ သမီရဏရသာ-ဟုဆုိ၏၊ အဘိဓမၼာဝတာရဋီကာသစ္၌
သမုဒီရဏသာတိ ကမၸနရသာ- ဖြင့္၏၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ သမုဒီရဏ သမီရဏ, ကမၸန-ဟူေသာ သုံးပုဒ္တုိ႔၌ သဒၵါအနက္အားျဖင့္
လႈပ္႐ွားျခင္း လႈပ္႐ွားေစျခင္း ဟူေသာ အနက္တုိ႔ကုိရ၏၊ ထုိတြင္ လႈပ္႐ွားေစျခင္းကုိယူ၍ မဟာဋီကာ၌ ေပလႅန-တြန္းျခင္းဟု
အဓိပၸာယတၴဖြင့္ျပ၏၊ တြန္းျခင္းဟူသည္မွာ မိမိႏွင့္တေပါင္းတည္း ျဖစ္ေသာ႐ုပ္, တုိက္ခတ္မိေသာ ႐ုပ္တုိ႔ကုိ အရပ္တစ္ပါး၌
ျဖစ္ေစရန္ တြန္းကန္ေသာ သတၱိေပတည္း၊ ¤င္မွာ လႈပ္႐ွားမႈတုိင္း၌ ပါဝင္လ်က္႐ွိ၏ သုိ႔ေသာ္လည္း လက္,ေျခစသည္ လႈပ္
႐ွားရာ၌ တြန္းသည္ဟု ေျပာဆုိေလ့မ႐ွိၾက၊ လႈပ္႐ွားသည္ဟူ၍သာ ေျပာဆုိေလ့႐ွိၾက၏ ထုိျပင္ အျခား႐ုပ္တုိ႔ကုိ တြန္းကန္
ေသာ ဝါေယာဓာတ္တုိ႔မွာ လႈပ္႐ွားျခင္းသေဘာလည္း႐ွိ၏၊ ဝါေယာဓာတ္သည္ မိမိလႈပ္႐ွားတတ္ေသာေၾကာင့္ပင္ သူတစ္ပါး
အား လႈပ္႐ွားေစတတ္, တြန္းကန္တတ္ေပသည္၊ ဥပမာ လႈပ္႐ွားတတ္ေသာ ႏြားသည္ လွည္းကုိ လႈပ္႐ွားေစတတ္, တြန္းကန္
တတ္သကဲ့သုိ႔ေပတည္း၊ ထုိေၾကာင့္တြန္းမႈသည္ လႈပ္႐ွားမႈ၌ အတြင္းဝင္လ်က္႐ွိ၏၊ လႈပ္႐ွားမႈကုိသိလွ်င္ တြန္းမႈကုိလည္း
သိေတာ့သည္သာတည္း၊ သုိ႔ျဖစ္၍ အထက္ပါေဆာင္ပုဒ္၌ အမ်ားေျပာဆုိေလ့႐ွိ၍ နားလည္လြယ္ေသာ လႈပ္႐ွားမႈကုိသာ
ပဓာနûပ၍ ေဖာ္ျပထားသည္၊ အကယ္၍ မဟာဋီကာအဖြင့္ႏွင့္ တုိက္႐ုိက္ညီေအာင္ ဆုိလုိလွ်င္ ''ယိမ္းယိုင္ လႈပ္႐ွား ေ႐ြ႕သြား
ေစသည္''ဟု ျပင္၍ဆုိရာ၏။
+အထက္ပါေဆာင္ပုဒ္တြင္ ''သူလုိရာဘက္ တြန္းလ်က္ေဆာင္သည္''ဟူေသာအပုိဒ္၌ သူဟူေသာနာမ္စားျဖင့္ ဝါေယာ
ဓာတ္ကုိဆုိသည္၊ လုိရာဘက္-ဟူေသာစကားသည္ တင္စား၍ ဆုိေသာ စကားျဖစ္သည္၊ အဘိနီဟာရ-ေ႐ွး႐ႈေဆာင္သည္-
ဟူရာ၌ ေ႐ွး႐ႈ-ဟူေသာစကားသည္ သုတနည္းသူတုိ႔ နားမလည္ႏုိင္ေသာ အသိခက္ေသာ စကားျဖစ္သည္၊ ¤င္းျဖင့္ ဦးတမ္း
ျခင္း, ဦးတည္ျခင္းအနက္ကုိျပ၏၊ ထုိဦးတမ္းျခင္း, ဦးတ္ညျခင္းအနက္ကုိလည္း သုတနည္းသူတုိ႔နားလည္ႏုိင္ရန္ မလြယ္လွ
ေသး၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ ရင္းေ႐ွ႕႐ႈဦးတမ္း-ဦးတည္ပုဒ္တုိ႔၏အစား ''သူလုိရာဘက္'' ဟူ၍ ဆုိထားပါသည္၊ ဝါေယာဓာတ္ေဆာင္
သြားလုိရာဘက္-ေ႐ွး႐ႈဦးတမ္းမိရာဘက္-ဟူ၍ဆုိလုိ၏၊ ထုိသုိ႔ဆုိရာ၌ ဝါေယာဓာတ္မွာ အလုိဟူ၍ မ႐ွိျငားေသာ္လည္း
ျမန္မာတုိ႔၏ ေျပာ႐ုိး ဆုိစဥ္အားျဖင့္ ''မုိးသည္႐ြာလုိရာ႐ြာ၏၊ ေလသည္ သူတုိက္လုိရာတုိက္၏''ဟူေသာ ဥပမာစကားတုိ႔ကုိ
ဤ၌လည္း ''သူလုိရာဘက္''ဟု တင္စား၍ဆုိထားသည္။
ဤတင္စားခ်က္မွာမူ ကေလးသူငယ္မ်ား ေဂၚလီလုံး လိမ့္၍ ကစားရာ၌ပင္ ''ဒီေဂၚလီလုံးက ဒီဘက္ကုိမသြားခ်င္ဘူး၊
ဟုိဘက္ကုိ သြားခ်င္ေနတယ္''စသည္ျဖင့္ ေျပာဆုိေလ့႐ွိေသာေၾကာင့္ ''ဝါေယာဓာတ္သည္ သူလုိရာဘက္ကုိ တြန္းေဆာင္သြား
သည္''ဟု ဆုိလွ်င္ ေ႐ွး႐ႈဦးတမ္းမိရာဘက္သုိ႔ တြန္းေဆာင္သြားသည္''ဟု ဆုိလုိေၾကာင္း လြယ္ကူစြာပင္ သိနားလည္ႏုိင္၏။
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၄၃
ပါဠိ, အ႒ကထာ, ဋီကာတုိ႔၌လည္း ''စကၡဳအာဝိဉၧတိ မနာပိေယသု ႐ူေပသု(သံ ၂-၄ဝ၂)၊ စကၡဳေပတံဝိသမစၩာသယံ။
ပ။ ႐ူပစိတၱ ပုပၹလတာဒိဝိစိေတၱသုေယဝ ပန အဘိရမတိ (သံ႒ ၂၁၁၁) ႐ူေပသု အာဝိဉၧနရသံ (ဝိသုဒၶိ ၂-၇၄) စကၡတီတိ
ဝိညာဏာဒိ႒ိတံ သမဝိသမံ အာစိကၡႏၲံဝိယ အဘိဗ်တၱံ ဝဒႏၲံဝိယေဟာတီတိ အေတၱာ။ (မဟာဋီ ၂-၈၇)ဤသုိ႔စသည္ျဖင့္ တင္
စား၍ ျပဆုိထားေသာ အရာတုိ႔သည္ ရာေပါင္းမ်ားစြာပင္႐ွိကုန္၏။
ထုိျပင္ အဘိနိဟာရ-ေ႐ွး႐ႈေဆာင္ျခင္းဟူသည္မွာ ဤအရာ၌ ေ႐ွ႕သြား႐ုံမွ်ကုိ ဆုိလုိသည္မဟုတ္ေပ၊ ဘူတသဃၤာ
ဋႆ ေဒသႏၲ႐ုပၸတၱိေဟတုဘာေဝါ-ဟူေသာ မဟာဋီကာႏွင့္အညီ ဘူတ႐ုပ္အေပါင္း၏ အရပ္တစ္ပါး၌ ျဖစ္ေၾကာင္းျဖစ္ေသာ
ဝါေယာ၏ တြန္းေဆာင္မႈကုိသာ ဆုိလုိေပသည္၊ ထုိေၾကာင့္ ''တြန္းလ်က္''ဟူေသာပုဒ္ပါထည့္၍ ''တြန္းလ်က္ေဆာင္သည္''ဟု
ဆုိထားသည္။
အထူးမွတ္ရန္မွာ-ဝါေယာဓာတ္သည္ ကမၼဇ, စိတၱဇဥတုဇ အဟာရဇအားျဖင့္ ၄-မ်ဳိး႐ွိရာတြင္ စိတၱဇဝါေယာဓာတ္၏
လုိရာဘက္-ေ႐ွး႐ႈဦးတမ္းမိရာဘက္သည္ ¤င္းျဖစ္ေစေသာဇနကစိတ္၏ အလုိ႐ွိရာဘက္ပင္ျဖစ္သည္၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေကြးျခင္း,
ဆန္႔ျခင္း, စေသာ စိတၱဇ႐ုပ္၏ပစၥဳပ႒ာန္ကုိ ေျပာေသာအခါစိတ္၏ အလုိ႐ွိရာဘက္သုိ႔ ေဆာင္သြားပုံျဖင့္ ႐ွင္းလင္းေျပာလွ်င္
သိလြယ္၏၊ ဝိပႆနာအရာ၌ ထုိဝါေယာ ၄-မ်ဳိးတုိ႔တြင္ ေကြးျခင္း, ဆန္႔ျခင္း, လႈပ္႐ွားျခင္း စသည္ျဖင့္ ကုိယ္အမူအရာ
စိတၱဇဝါေယာ႐ုပ္ကုိ အမ်ားဆုံး႐ႈရ၏ ထုိေၾကာင့္ ထုိစိတၱဇဝါေယာ၏ ပစၥဳပ႒ာန္ကုိ ႐ွင္းျပလုိက္လွ်င္ ေဖါင္းမႈ, ပိန္မႈ စေသာ
အျခားဝါေယာ႐ုပ္တုိ႔၏ (အျပင္ဘက္, အတြင္းဘက္စေသာ လုိရာဘက္ ေ႐ွးဦးတမ္းမိရာဘက္သုိ႔ ေဆာင္သြားျခင္းဟူေသာ)
ပစၥဳပ႒ာန္ကုိလည္း ထင္႐ွားသိႏုိင္ေတာ့သည္သာ။
၅။ နမနလကၡဏံ နာမ၊ သမၸေယာဂရသံ၊ အဝိနိေဗၻာဂ ပစၥဳပ႒ာနံ။
အာ႐ုံထံပါး, ညြတ္သြားေရာက္သည္၊
နာမ္အခ်င္းခ်င္းလဲ, ပူးတြဲယွဥ္သည္။
သူတုိ႔ခ်င္းလဲ, မခြဲသာၿပီ၊
နာမ္တရား, ပုိင္းျခားျမတ္ေယာဂီ။
၆။ ႐ုပၸနလကၡဏံ႐ူပံ၊ ဝိကရဏရသံ၊ အဗ်ာကတပစၥဳပ႒ာနံ။
ေဖာက္ျပန္တနဲ, ေျပာင္းလဲတတ္သည္၊
ေၾကမြûပိကြဲ, ျပန္႔ႀကဲတတ္သည္။
အာ႐ုံမûပ, သိမႈကင္းသည္၊
႐ုပ္တရား, ပုိင္းျခား ျမတ္ေယာဂီ။
၇။ အႏုဘဝနလကၡဏာ ေဝဒနာ၊ ဝိသယရသ သေမၻာဂ ရသာ၊ သုခဒုကၡပစၥဳပ႒ာနာ။
အာ႐ုံေျခာက္ပါး, ခံစားတတ္သည္၊
သူ႕ရသာလဲ, သုံးစြဲတတ္သည္။
ခ်မ္းသာဆင္းရဲ, Óဏ္ထဲထင္သည္၊
ခံစားမႈ, မွတ္႐ႈ ျမတ္ေယာဂီ။
၈။ သဥၥာနနလကၡဏာသညာ၊ တေဒေဝတႏၲိပုနဥၥာနန ပစၥယနိမိတၱကရဏရသာ၊ ယထာဂဟိတ
နိမိတၱ ဝေသန အဘိနိေဝသကရဏပစၥဳပ႒ာနာ။
မေမ့ေစေၾကာင္း, ေကာင္းေကာင္းမွတ္သည္၊
မွတ္မိဖြယ္ဟိတ္, နိမိတ္ယူသည္။
ယူထားတုိင္းပဲ၊ မွတ္စြဲေနသည္၊
သညာဓာတ္, သိမွတ္ ျမတ္ေယာဂီ။
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၄၄
၉။ အဘိသခၤရဏလကၡဏာ သခၤါရာ၊ အာယူဟနရသာ၊ ဝိပၹာရပစၥဳပ႒ာနာ။
ကုိယ္, ႏွဳတ္, စိတ္မႈ, သူûပတတ္သည္၊
လႈံ႔ေဆာ္ အုပ္ခ်ဳပ္, အားထုတ္တတ္သည္။
လႈပ္လႈပ္႐ြ႐ြ, ေၾကာင့္ၾကစုိက္သည္၊
သခၤါရ, မွတ္ၾက ျမတ္ေယာဂီ။
၁ဝ။ ေစတတယိတ လကၡဏာ ေစတနာ၊ အာယူဟနရသာ၊ သံဝိဒဟနပစၥဳပ႒ာနာ။
အာ႐ုံ၌ကပ္, ေစ့စပ္ႏႈိးသည္၊
လႈံ႔ေဆာ္ အုပ္ခ်ဳပ္, အားထုတ္တတ္သည္။
စီမံခန္႔ခြဲ, သူလဲလုပ္သည္၊
ေစ့ေဆာ္မႈ, မွတ္႐ႈ ျမတ္ေယာဂီ။
၁၁။ ဝိဇာနနလကၡဏံ ဝိညာဏံ၊ ပုဗၺဂၤမရသံ၊ ပဋိသႏၶိ ပစၥဳပ႒ာနံ။
အာ႐ုံသိေသာ, သေဘာ႐ွိသည္၊
ေခါင္းေဆာင္အလား, ေ႐ွ႕သြားတတ္သည္။
ေ႐ွ႕စိတ္ႏွင့္စပ္, အထပ္ထပ္ျဖစ္သည္၊
ဝိညာဏ္ဓာတ္, သိမွတ္ ျမတ္ေယာဂီ။
၁၂။ ႐ူပါဘိဃာတာရဟဘူတပသာဒလကၡဏံ၊ စကၡဳ႐ူေပသု အာဝိဥၧနရသံ၊ စကၡဳဝိညာဏႆ
အာဓာရဘာဝ ပစၥဳပ႒ာနံ။
အဆင္းထင္ေၾကာင္း ေကာင္းေကာင္းၾကည္သည္၊
အဆင္းဆီသုိ႔ ေဆာင္ပုိ႔ေပးသည္။
သူ႕ကုိမွီûပ ျမင္မႈျဖစ္သည္၊
မ်က္စိႏႈိက္, သိထုိက္ဤသုံးမည္။
၁၃။ စကၡဳပဋိဟနနလကၡဏ႐ူပံ၊ စကၡဳဝိညာဏႆ ဝိသယ ဘာဝရသံ၊ တေႆဝေဂါစရဘာဝပစၥဳ
ပ႒ာနံ။
မ်က္စိထဲ၌, တုိက္ခုိက္ေပၚသည္၊
ျမင္သိခံရ, ကိစၥ႐ွိသည္။
ျမင္မႈေရာက္သြား, က်က္စားရာမည္၊
အဆင္းႏႈိက္, သိထုိက္ဤသုံးမည္။
၁၄။ စကၡဳသႏၷိႆိတ ႐ူပဝိဇာနနလကၡဏံ စကၡဳဝိညာဏံ ႐ူပမတၱာရမၼဏရသံ၊ ႐ူပါဘိမုခဘာဝပစၥဳ
ပ႒ာနံ။
မ်က္စိမွီရင္း, အဆင္းျမင္သည္၊
အဆင္းကုိမွ, သူကသိသည္။
အဆင္းဆီေ႐ွး႐ႈ, သူûပေနသည္၊
ျမင္သိႏႈိက္, သိထုိက္ဤသုံးမည္။
၁၅။ ဖုသနလကၡေဏာ ဖေႆာ၊ သဃၤ႗နရေသာ၊ သႏၷိပါတ ပစၥဳပ႒ာေနာ။
စိတ္ႏွင့္အဆင္း, ထင္လင္းေတြ႕သည္၊
စိတ္ကုိအဆင္း၌, ထိခုိက္ေစသည္။
မ်က္စိအဆင္း, ျမင္ျခင္းစုံညီ၊
မဟာစည္ဓမၼေဒသနာေဆာင္ပုဒ္မ်ား ၄၅
ျမင္ေတြ႕ႏႈိက္, သိထုိက္ဤသုံးမည္။
၁၆။ ဣ႒ေဖာ႒ဗၺာႏုဘဝနလကၡဏံသုခံ သမၸယုတၱာနံ ဥပျဗဴဟနရသံ၊ ကာယိကအႆာဒပစၥဳ
ပ႒ာနံ။
အေတြ႕ေကာင္းမ်ား, ခံစားတတ္သည္၊
စိတ္အေဖၚမ်ား, ႐ႊင္ပြားေစသည္။
ကုိယ္ထဲေကာင္းလ်က္, ႏွစ္သက္ဖြယ္မည္၊
ကာယိက, သုခထင္႐ွားသည္။
၁၇။ အနိ႒ေဖာ႒ဗၺာႏုဘဝနလကၡဏံ ဒုကၡံ သမၸ ယုတၱာနံ မိလာပနရသံ၊ ကာယိကာဗာဓ ပစၥဳပ႒ာ
နံ။
အေတြ႕ဆုိးမ်ား ခံစားတတ္သည္၊
စိတ္အားကုန္ခန္း, ညႇဳိးႏြမ္းတတ္သည္။
ကုိယ္ထဲႏွိပ္စက္, ခံခက္ထင္သည္၊
ကာယိက, ဒုကၡထင္႐ွားသည္။
၁၈။ ဣ႒ရမၼဏာႏုဘဝနလကၡဏံ ေသာမနႆံ၊ ဣ႒ာကာရသေမၻာဂရသံ (သမၸယုတၱာနံ
ဥပျဗဴဟနရသံ မဟာဋီကာ)၊ ေစတသိက အႆာဒပစၥဳပ႒ာနံ။
အာ႐ုံေကာင္းမ်ား, ခံစားတတ္သည္၊
အေကာင္းကုိပဲ, သုံးစြဲတတ္သည္၊ (အ႒ကထာ)
စိတ္အေဖၚမ်ား, ႐ႊင္ပြားေစသည္၊ (ဋီကာ)
စိတ္ထဲေကာင္းလ်က္, ႏွစ္သက္ဖြယ္မည္၊
စိတ္ထဲမွ, သုခ ထင္႐ွားသည္။
၁၉။ အနိ႒ာရမၼဏာႏုဘဝဏံ ေဒါမနႆံ၊ အနိ႒ာကာရ သေမၻာဂရသံ (သမၸယုတၱာနံ မိလာပနရသံ
မဟာဋီကာ)၊ ေစတသိကာဗာဓ ပစၥဳပ႒ာနံ။
အာ႐ုံဆုိးမ်ား, ခံစားတတ္သည္။
အဆုိးကုိပဲ, သုံးစြဲတတ္သည္၊ (အ႒ကထာ)
စိတ္အားကုန္ခန္း, ညႇဳိးႏြမ္းေစသည္၊ (ဋီကာ)၊
စိတ္ထဲႏွိပ္စက္, ခံခက္ထင္သည္။
စိတ္ထဲမွ, ဒုကၡ ထင္႐ွားသည္။
၂ဝ။ မဇၩတၴေဝဒယိတလကၡဏာ ဥေပကၡာ၊ သမၸယုတၱာနံ နာတိဥပျဗဴဟန မိလာပနရသာ၊
သႏၲဘာဝ ပစၥဳပ႒ာနံ။
အလယ္လတ္မ်ား, ခံစားတတ္သည္၊
စိတ္ညႇဳိး႐ႊင္ျပ, ကင္းပေစသည္။
ေကာင္းဆုိးမဖက္, ၿငိမ္သက္ေပသည္၊
ဥေပက္ဓာတ္, သိမွတ္ ျမတ္ေယာဂီ။
၂၁။ သႏၲိလကၡဏံ နိေရာဓသစၥံ၊ အစၥဳတိ ရသံ။ အနိမိတၱ ပစၥဳပ႒ာနံ၊
႐ုပ္နာမ္ျဖစ္ပ်က္, ျပတ္လ်က္ ၿငိမ္းသည္၊
ေ႐ြ႕ေလ်ာေသျခင္း, ကင္း႐ွင္းေပသည္။
သ႑ာန္နိမိတ္, ကင္းဆိတ္ထင္သည္၊
နိေရာဓ, ေရာက္က သိျမင္သည္။